Προκλήσεις και ευκαιρίες για τις ελληνικές επιχειρήσεις στο υπό εναρμόνιση ευρωπαϊκό φορολογικό περιβάλλον

Ελίνα Φιλίππου 
Tax Partner Δικηγορική Εταιρεία «Ζέπος & Γιαννόπουλος»

Ελεάννα Καμπέρη 
Senior Associate Δικηγορική Εταιρεία «Ζέπος & Γιαννόπουλος

Η Ελλάδα αναμένεται το 2019 να ενσωματώσει Ευρωπαϊκές Οδηγίες για την καταπολέμηση τη φοροαποφυγής και τη βελτίωση των μηχανισμών επίλυσης διασυνοριακών φορολογικών διαφορών.

Πρόκειται για την Οδηγία κατά των πρακτικών φοροαποφυγής (ATAD  2016/1164/ΕΕ και 2017/952/ΕΕ), που αποτελεί την κοινή προσέγγιση των 28 κρατών μελών κατά της διάβρωσης της φορολογικής βάσης και της μετατόπισης κερδών (“BEPS”). Θεσπίζει 5 γενικούς κανόνες που σηματοδοτούν μία νέα εποχή στην εναρμόνιση των φορολογικών συστημάτων των κρατών σε σύμπνοια με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, που έχει διαμορφώσει σημαντικά το περιεχόμενό τους. Είναι οι κανόνες (α) γενικά κατά της φοροαποφυγής (“GAAR”) (β) για τις ελεγχόμενες αλλοδαπές εταιρίες (“CFC”) (γ) περιορισμού της έκπτωσης τόκων (“EBITDA rule”) (δ) για την επιβολή φόρου κατά την έξοδο (exit taxation) και (ε) για τις ασυμφωνίες στη μεταχείριση «υβριδικών μέσων» (“Hybrid Mismatches”). Η προθεσμία ενσωμάτωσης των (α) έως (γ) έληξε την 31.12.2018, ενώ για τα (δ) και (ε) λήγει την 31.12.2019.

Στην Ελλάδα ισχύουν ήδη ο γενικός κανόνας κατά της φοροαποφυγής (άρθρο 38 ΚΦΔ) και  ο κανόνας για τις ελεγχόμενες αλλοδαπές εταιρείες (άρθρο 66 ΚΦΕ), οι οποίοι είναι στο πνεύμα της Οδηγίας, αλλά ενδεχομένως να τροποποιηθούν. Επίσης, ισχύει περιορισμός της έκπτωσης των τόκων (άρθρο 49 ΚΦΕ), που έχει κριθεί «εξίσου αποτελεσματικός» με τον κανόνα της Οδηγίας και μπορεί να παραμείνει σε ισχύ μέχρι την 1.1.2024. Αντιθέτως, ως προς τα (δ) και (ε), η Ελλάδα θα πρέπει να εισάγει κανόνα για την επιβολή φόρου εισοδήματος κατά την έξοδο (π.χ. μεταφορά φορολογικής έδρας, περιουσιακών στοιχείων μεταξύ έδρας και μόνιμης εγκατάστασης),  καθώς και κανόνες για τις υβριδικές πληρωμές.

Οι φορολογικές αρχές των κρατών μελών αναμένεται να κινηθούν συντονισμένα στον εντοπισμό και έλεγχο των εταιρικών σχημάτων, καθώς και στην εφαρμογή των κανόνων.  Οι δε επιχειρήσεις καλούνται να κατανοήσουν τους νέους κανόνες, προκειμένου να αξιολογήσουν το επίπεδο συμμόρφωσής τους και να προετοιμάσουν τη στρατηγική διαχείρισης των μελλοντικών φορολογικών τους διαφορών, ενώπιον των φορολογικών αρχών και δικαστηρίων, αλλά και στο πλαίσιο βελτιωμένων εξωδικαστικών μηχανισμών.

Ειδικά ως προς τους εξωδικαστικούς μηχανισμούς, η Ελλάδα πρέπει, μέχρι την 30.06.2019, να ενσωματώσει την σχετική Οδηγία (2017/1852/ΕΕ) που στοχεύει στην αποτελεσματική επίλυση των διασυνοριακών φορολογικών διαφορών. Οι  διαφορές που γεννούν διπλή φορολόγηση, όπως αυτές που αφορούν παρακρατούμενους φόρους, θέματα μόνιμης εγκατάστασης ή φορολογικής κατοικίας, θα μπορούν, υπό προϋποθέσεις και παράλληλα με τα εθνικά δικαστήρια, να εξετάζονται από ειδικές επιτροπές εμπειρογνωμόνων (Αμοιβαίος Διακανονισμός & Διαιτησία).  Αντίστοιχος μηχανισμός προβλέπεται σήμερα κατά βάση για transfer pricing διαφορές.

Η ενσωμάτωση της ATAD σηματοδοτεί μία νέα εποχή στη φορολογική πολιτική της Ένωσης, καθώς εισάγει  κανόνες στην άμεση φορολογία, ενώ, μέχρι πρότινος, περιοριζόταν στην άρση των εμποδίων στη λειτουργία της Ένωσης. Είναι ακόμα πιο ενδιαφέρουσα, υπό το πρίσμα του από 15.1.2019 Δελτίου Τύπου της Επιτροπής, που ανοίγει τη συζήτηση αντικατάστασης της ομοφωνίας, από την ειδική πλειοψηφία στην ψήφιση φορολογικών κανόνων.  Δημοσιεύτηκε την ίδια μέρα με την καταψήφιση της συμφωνίας του BREXIT, ενώ φιλοδοξεί, μεταξύ άλλων να «θεραπεύσει»  τον φορολογικό ανταγωνισμό μεταξύ των Μελών, θέμα που σίγουρα αφορά την Ελλάδα και τις γειτονικές της χώρες.