Πρόσφατες και κρίσιμες εξελίξεις στην Νομοθεσία των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων

Γιώργος Σαρρής
Νικόλαος Κόκκινος
Εκπρόσωποι ΣΕΒ Επιτροπή ΕΛΟΤ/ΤΕ 82 «Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις Κτιρίων»

Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις –  30 Μαρτίου 2023

Τα τελευταία χρόνια προέκυψαν ενδιαφέρουσες εξελίξεις στη νομοθεσία των ελληνικών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων. Κρίνεται χρήσιμο να γίνουν ευρύτερα γνωστές, γιατί αφορούν όλους όσους εμπλέκονται με τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις και λόγω της κρισιμότητας σε θέματα πρωτίστως ασφάλειας, άγνοια νομοθεσίας δεν αιτιολογείται.

Το άρθρο αυτό απευθύνεται στους μελετητές, κατασκευαστές, συντηρητές, ελεγκτές, τεχνικούς ασφαλείας, ασφαλιστές κτιρίων, και βέβαια στους ιδιοκτήτες / χρήστες των ελληνικών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων.

Η πρόσφατη νομοθεσία που εκδόθηκε έχει ως βασικούς σκοπούς να αυξήσει το επίπεδο ασφάλειας των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, να μειώσει τα ρίσκα των κινδύνων και να αναδείξει την αξία των ελέγχων που αφορούν την ασφαλή λειτουργία τους.

Ειδικότερα, πρόκειται για:

• Υπουργική Απόφαση (ΥΑ) 101195/2021 «Γενικές και Ειδικές Απαιτήσεις για τις Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις» (ΦΕΚ 4654 Β’ – 08.10.2021), με άμεση εφαρμογή.
• Υπουργική Απόφαση 17773/2023 «Τροποποίηση της υπ’ αρ. 101195/ 17.09.2021 απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων «Γενικές και Ειδικές Απαιτήσεις για τις Ηλεκτρικές Εγκαταστάσεις» (Β’ 4654)» (ΦΕΚ 1188 Β’ – 03.03.3023), με επίσης άμεση εφαρμογή.
• Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) 43059 ΕΞ 2022/2022 «Ψηφιακή έκδοση και θεώρηση Υπεύθυνης Δήλωσης Εγκαταστάτη (ΥΔΕ)» (ΦΕΚ 5471 Β’ της 21.10.2022), με άμεση εφαρμογή.

Οι παραπάνω Αποφάσεις δημιουργούν εξελίξεις, αλλά και νέες απαιτήσεις για τις οποίες θα γίνει προσπάθεια σε αυτό το άρθρο να διατυπωθούν περιεκτικά και συνοπτικά.

 Το νέο – υποχρεωτικό – πρότυπο ΕΛΟΤ 60364 «Απαιτήσεις για ηλεκτρικές εγκαταστάσεις»

 Πρόκειται για ένα νέο εθνικό πρότυπο. Το ΕΛΟΤ 60364 έρχεται να αντικαταστήσει το μέχρι τώρα ΕΛΟΤ HD 384 το οποίο είναι σε εφαρμογή από το 2004. Με βάση τις παραπάνω (α) και (β) Αποφάσεις, ορίζεται μεταβατικό στάδιο που ξεκινά από 08.10.2021 και τελειώνει στις 31.12.2023 στο οποίο οι ηλεκτρολόγοι για τις νέες εγκαταστάσεις που ξεκινούν όπως και για επεκτάσεις ή προσθήκες σε υπάρχουσες, έχουν την δυνατότητα να εφαρμόζουν είτε το ΕΛΟΤ HD 384 είτε το ΕΛΟΤ 60364. Μετά την 01.01.2024 για τις εργασίες αυτές επιβάλλεται εφαρμογή μόνο του ΕΛΟΤ 60364. Επισημαίνεται ότι για τις εγκαταστάσεις θέσεων φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων η εφαρμογή του ΕΛΟΤ 60364 είναι υποχρεωτική από τον 07.2020.

Το ΕΛΟΤ 60364 έχει προκύψει από πενταετή επεξεργασία στην Τεχνική Επιτροπή ΤΕ 82 του ΕΛΟΤ στην οποία συμμετέχουν οι συγγραφείς του άρθρου εκπροσωπώντας τον ΣΕΒ και είναι διαθέσιμο από την βιβλιοθήκη του ΕΛΟΤ. Σε σύγκριση με το ΕΛΟΤ HD 384, το ΕΛΟΤ 60364 έχει εκτενέστερο πεδίο εφαρμογής και θέτει νέες επικαιροποιημένες απαιτήσεις ασφάλειας που βασίζονται στα νεότερα πρότυπα της CENELEC. Η έγκαιρη ενημέρωση – εκπαίδευση για το νομοθετημένο αυτό πρότυπο όλων των εμπλεκομένων τεχνικών γίνεται αναγκαία για την σωστή και αποδοτική εφαρμογή του.

Με πρόταση του ΣΕΒ, η οποία έχει περιληφθεί στην παραπάνω Απόφαση (β) δίδεται η δυνατότητα στον ΕΛΟΤ να δημιουργεί νέες εκδόσεις του προτύπου αυτού με βάση τις τεχνολογικές εξελίξεις και τα νέα πρότυπα της CENELEC και οι νέες αυτές εκδόσεις να μπορούν τίθενται σε υποχρεωτική εφαρμογή στην Ελλάδα χωρίς πρόσθετες νομοθετικές ρυθμίσεις.

 Οι αλλαγές για τους ελέγχους ηλεκτρικών εγκαταστάσεων

Από τις 08.10.2021 με βάση την Απόφαση (α) ορίζονται τρεις κατηγορίες ελέγχων για τις ελληνικές ηλεκτρικές εγκαταστάσεις.

• Αρχικός έλεγχος πρέπει να πραγματοποιείται μετά την ολοκλήρωση των εργασιών κατασκευής κάθε νέας ηλεκτρικής εγκατάστασης για την αρχική ηλεκτροδότησή της.
• Τακτικός επανέλεγχος πρέπει να πραγματοποιείται σε εγκατάσταση που έχει παρέλθει το χρονικό διάστημα που είχε οριστεί από τον προηγούμενο έλεγχο της και στην οποία ο ελεγκτής ηλεκτρολόγος δεν έχει κάνει τροποποιήσεις πριν αυτόν τον νέο τακτικό επανέλεγχο της. Τα διαστήματα και η κατηγοριοποίηση των εγκαταστάσεων για τους τακτικούς επανελέγχους τους περιγράφονται αναλυτικά στην ΥΑ.
• Έκτακτος έλεγχος πρέπει να πραγματοποιείται εντός χρονικού διαστήματος 30 ημερών, σε κάθε ηλεκτρική εγκατάσταση εφόσον προκύψει αλλαγή κατηγορίας της με βάση τις τρεις κατηγορίες που περιγράφονται στην αναλυτικά ΥΑ, ή εφόσον προκύψει αλλαγή ιδιοκτήτη ή καταναλωτή στις περιπτώσεις εγκαταστάσεων των επαγγελματικών κατηγοριών Β και Γ που επίσης περιγράφονται στην ΥΑ. Επίσης έκτακτος έλεγχος πρέπει να πραγματοποιείται αμέσως μετά από τροποποίηση σε υπάρχουσα εγκατάσταση που αφορά σε ηλεκτρικό πίνακα, σε προσθήκη ή αφαίρεση υλικών που άπτονται της ηλεκτρικής ασφάλειας ή σε διάταξη γείωσης. Τέλος, έκτακτος έλεγχος πρέπει να πραγματοποιείται αμέσως μετά συμβάν, είτε σοβαρού ατυχήματος που σχετίζεται άμεσα με την εγκατάσταση, όπως ηλεκτροπληξία, ή βλαπτικό γεγονός, όπως πλημμύρα, πυρκαγιά, σεισμό, είτε πριν την επανασύνδεση στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ υπαίθριας επαγγελματικής εγκατάστασης σε περίπτωση διακοπής της ηλεκτροδότησης της, είτε κατόπιν απαίτησης ή εντολής ελέγχου από αρμόδια αρχή.

Για κάθε έναν από τους παραπάνω αναφερόμενους ελέγχους, πρέπει να προκύπτει και να υποβάλλεται Υπεύθυνη Δήλωση Εγκαταστάτη (ΥΔΕ) που να δηλώνει ότι ολόκληρη η ελεγχόμενη εγκατάσταση είναι νομότυπη και ασφαλής για να μπορεί να ηλεκτροδοτείται.

Από την Απόφαση (β) δημιουργείται μια νέα ειδική ρύθμιση: Δίδεται η δυνατότητα κατάτμησης ευθύνης σε ΥΔΕ, εφόσον αφορά τμήμα ηλεκτρικής εγκατάστασης, μετά από τροποποίηση σε ηλεκτρικό πίνακα της, με βάση τις προϋποθέσεις που περιγράφονται στο Άρθρο 2 της Απόφασης αυτής. Συνοπτικά, εφόσον σε εγκατάσταση υπάρχει ΥΔΕ σε ισχύ, σε περίπτωση τροποποίησης σε ηλεκτρικό πίνακα της, δίδεται η δυνατότητα να εκδοθεί και να υποβληθεί ΥΔΕ για μόνο το τροποποιημένο τμήμα της και όχι για ολόκληρη την εγκατάσταση όπως ίσχυε από την Απόφαση (α) πριν εκδοθεί η Απόφαση (β).

 Αλλαγές στην Υπεύθυνη Δήλωση Εγκαταστάτη (ΥΔΕ)

 Με την Απόφαση (α) γίνονται αλλαγές και επικαιροποίηση της ΥΔΕ και των συνοδευτικών εγγράφων της και ορίζονται νέα υποδείγματα εγγράφων. Οι ΥΔΕ διαχωρίζονται σε μη οριστικοποιημένες, εφόσον δεν υπάρχει κανονική ηλεκτροδότηση κατά τον έλεγχο της εγκατάστασης, και οριστικοποιημένες εφόσον υπάρχει κανονική ηλεκτροδότηση κατά τον έλεγχο. Ορίζεται επίσης το πως και μέχρι πότε μια μη οριστικοποιημένη ΥΔΕ πρέπει να γίνει από τον ελεγκτή ηλεκτρολόγο οριστικοποιημένη.
Ο ΔΕΔΔΗΕ συνεχίζει να διατηρεί το Μητρώο των ΥΔΕ. Ορίζεται ότι οι ΥΔΕ που εκδίδονται μετά την 08.10.2021 θα πρέπει να υποβάλλονται στον ΔΕΔΔΗΕ εντός 30 ημερών από την έκδοση τους αντί εντός 6 μηνών που ίσχυε ως τότε. Ορίζεται υποχρέωση δημιουργίας ΥΔΕ και για τις εγκαταστάσεις που δεν τροφοδοτούν και δεν τροφοδοτούνται από το δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ (αυτόνομες εγκαταστάσεις) οι οποίες δεν υποβάλλονται στον ΔΕΔΔΗΕ. Με την Απόφαση (γ) δίδεται η δυνατότητα οι ΥΔΕ να υπογράφονται από τους συντάκτες τους ψηφιακά, να θεωρούνται ψηφιακά (για όποιους ηλεκτρολόγους απαιτείται) και να υποβάλλονται επίσης στον ΔΕΔΔΗΕ ψηφιακά. Με ανακοίνωση του ο ΔΕΔΔΗΕ την 01.02.2023, έχει κάνει γνωστό ότι από 01.03.2023 θα δέχεται τις ΥΔΕ μόνο ψηφιακά σε ειδική εφαρμογή που έχει δημιουργήσει.

Νέα κατηγοριοποίηση των εγκαταστάσεων για τους τακτικούς επανελέγχους τους

 Με την Απόφαση (α) έχουν οριστεί τρεις κατηγορίες ηλεκτρικών εγκαταστάσεων με βάση την χρήση των χώρων τους για τους τακτικούς επανελέγχους τους (αντί πέντε που ίσχυαν μέχρι την 07.10.2021) και καθορίζονται νέα χρονικά όρια για τους ελέγχους αυτούς.

• Η κατηγορία Α περιλαμβάνει εγκαταστάσεις σε κατοικίες και ανάλογους χώρους με μέγιστο χρονικό διάστημα τακτικού επανελέγχου τους τα 10 χρόνια, (αντί των 14 χρόνων που ίσχυε για την κατηγορία αυτή) και περιέχει 9 υποκατηγορίες.
• Η κατηγορία Β περιλαμβάνει εγκαταστάσεις σε επαγγελματικούς χώρους με μέγιστο χρονικό διάστημα τακτικού επανελέγχου τους τα 5 χρόνια, (αντί των 7 χρόνων που ίσχυε για την κατηγορία αυτή) και περιέχει 52 υποκατηγορίες.
• Η κατηγορία Γ περιλαμβάνει εγκαταστάσεις σε χώρους ψυχαγωγίας και συνάθροισης κοινού και υπαίθριες επαγγελματικές εγκαταστάσεις με μέγιστο χρονικό διάστημα τακτικού επανελέγχου τους τα 2 χρόνια (αντί του ενός χρόνου που ίσχυε για την κατηγορία αυτή) και περιέχει 58 υποκατηγορίες.

Διευκρινίζεται ότι ο ελεγκτής ηλεκτρολόγος που συντάσσει την ΥΔΕ:

• Είναι αυτός που αποφασίζει και είναι υπεύθυνος για το σε ποια από τις παραπάνω κατηγορίες και υποκατηγορίες θα ενταχθεί η ελεγχόμενη εγκατάσταση.
• Σε περίπτωση που μια εγκατάσταση περιλαμβάνει χώρους που, ως επιμέρους τμήματα, εμπίπτουν σε περισσότερες της μιας από τις παραπάνω κατηγορίες (μικτή εγκατάσταση), την κατατάσσει στην κατηγορία με το μικρότερο διάστημα τακτικού επανελέγχου.
• Αν κρίνει σκόπιμο για λόγους ασφάλειας, μπορεί να ορίσει μικρότερο χρονικό διάστημα τακτικού επανελέγχου από αυτόν που προκύπτει με βάση το παραπάνω αναφερόμενο μέγιστο χρονικό διάστημα ανά κατηγορία. Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να περιγράψει σχετική αιτιολόγηση στην ΥΔΕ.

Επιγραμματικά

Ολοκληρώνοντας το άρθρο κρίνεται σκόπιμη η αναφορά σε μια ακόμα ειδική νομοθετική ρύθμιση που περιέχεται στην Απόφαση (α) και αφορά τις εγκαταστάσεις Μέσης Τάσης. Ορίζεται ότι για τη διασύνδεση των ιδιωτικών υποσταθμών και κινητήρων μέσης τάσης με το δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ πρέπει να συντάσσεται Υπεύθυνη Δήλωση από τους έχοντες το νόμιμο δικαίωμα με την οποία βεβαιώνεται ότι η εγκατάσταση μέσης τάσης που υλοποίησαν, εκτελέστηκε και ελέγχθηκε σύμφωνα με τις τεχνικές απαιτήσεις και προδιαγραφές που καθορίζει ο ΔΕΔΔΗΕ. Αυτή η Υπεύθυνη Δήλωση δεν είναι η ΥΔΕ (η ΥΔΕ περιέχει μόνο την χαμηλή τάση) και μέχρι να λειτουργήσει το Ενιαίο Μητρώο Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων θα πρέπει να υποβάλλεται και αυτή η Υπεύθυνη Δήλωση στον ΔΕΔΔΗΕ.

Από τις Αποφάσεις (α), (β) και (γ) προκύπτει μια ακόμα νομοθετική προσπάθεια των Υπουργείων, του ΕΛΟΤ και του ΔΕΔΔΗΕ που στοχεύει στην βελτίωση της ασφάλειας και στον εκσυγχρονισμό των Ελληνικών ηλεκτρικών εγκαταστάσεων. Για όλα όσα αναφέρθηκαν στις προηγούμενες παραγράφους κρίνεται αναγκαία η ενημέρωση – εκπαίδευση όλων όσων εμπλέκονται στις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις και ιδιαίτερα αυτών που εμπλέκονται με τους ελέγχους τους και με την δημιουργία ΥΔΕ και βέβαια των ιδιοκτητών / χρηστών των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων οι οποίοι θα πρέπει να φροντίζουν έγκαιρα για τον τακτικό επανέλεγχο των εγκαταστάσεων τους. Όπως αναφέρθηκε στην αρχή του άρθρου, άγνοια Νομοθεσίας δεν αιτιολογείται.