Ψηφιακές Πλατφόρμες Εργασίας: Οφέλη, ευκαιρίες και προκλήσεις

Άρθρο κας Κωνσταντίνας Καραναστάση, Policy Analyst, Ανάπτυξη Ανθρώπινου Κεφαλαίου, Στέγη της Ελληνικής Βιομηχανίας, στο PowerGame.gr

Οι ραγδαίες εξελίξεις στην οργάνωση της εργασίας λόγω της εκτεταμένης ψηφιοποίησης και εισαγωγής νέων τεχνολογιών, φαινόμενα που εντάθηκαν λόγω της πανδημίας covid19, έχουν αναδείξει την σημασία και το εύρος δραστηριότητας των ψηφιακών πλατφορμών. Αυτές αποτελούν ένα νέο τρόπο επιχειρηματικότητας, που στη περίοδο της πανδημίας είχε πολύ μεγάλη ανάπτυξη, και αποτέλεσαν πηγή εξασφάλισης εισοδήματος για αρκετούς εργαζόμενους.

Οι ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας συνδέουν εργαζόμενους με επιχειρήσεις και πελάτες και έχουν ιδιαίτερα σημαντικές επιπτώσεις στην απασχόληση. Ειδικότερα, έχουν το ρόλο του διαμεσολαβητή και ουσιαστικά συνδέουν την προσφορά και τη ζήτηση εργασίας. Το ILO διακρίνει 2 είδη ψηφιακών πλατφορμών εργασίας. Αρχικά, τις online web-based πλατφόρμες όπου η εργασία παρέχεται εξ αποστάσεως ηλεκτρονικά. Η εργασία αυτή συνήθως αφορά microtasks, freelance, εργασίες προγραμματισμού ή design κ.λπ.. Παραδείγματα online web-based πλατφορμών αποτελούν η Upwork, η Amazon Mechanical Turk (AMT) κ.α. Το δεύτερο είδος ψηφιακής πλατφόρμας εργασίας που διακρίνει το ILO αφορά την εργασία βάσει τοποθεσίας (location-based platforms), όπου η εργασία παρέχεται σε καθορισμένη τοποθεσία. Τέτοιες εργασίες αφορούν συνήθως την παράδοση φαγητού (Wolt, Deliveroo κ.α.), υπηρεσίες taxi (Uber), διάφορες εργασίες σπιτιού (Douleutaras, myconstructor) κ.α.

Ο καινοτόμος τρόπος με τον οποίο λειτουργούν οι ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας δημιουργεί ευκαιρίες και πολλαπλά οφέλη τόσο για τις ίδιες τις επιχειρήσεις όσο και για τους εργαζόμενους της πλατφόρμας. Ειδικότερα, οι πλατφόρμες εργασίας σε αρκετές περιπτώσεις προσφέρουν μεγάλη ευελιξία σχετικά με τα ωράρια και τη συχνότητα εργασίας, ενώ παρέχουν στους εργαζόμενους νέες ευκαιρίες για εξασφάλιση εισοδήματος.

Παρά τα οφέλη και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται από τη λειτουργία των ψηφιακών πλατφορμών, εντοπίζονται και αρκετές προκλήσεις, οι οποίες αφορούν κυρίως τους εργαζόμενους. Μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις είναι ότι οι εργαζόμενοι στις ψηφιακές πλατφόρμες συχνά χαρακτηρίζονται ως ανεξάρτητοι υπεργολάβοι, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι δεν απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα και πλεονεκτήματα της μισθωτής εργασίας, όπως για παράδειγμα κοινωνική ασφάλιση, επιδόματα αδείας, αναρρωτικές άδειες κ.ο.κ. Επιπλέον, σε αρκετές περιπτώσεις το εισόδημα το οποίο εξασφαλίζεται από την εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες είναι ανεπαρκές δεδομένου ότι οι εργαζόμενοι δεν καλύπτονται από τους νόμους περί κατώτατων αμοιβών.

Αρκετές χώρες, σε παγκόσμιο επίπεδο, υιοθετούν διάφορες ρυθμιστικές προσεγγίσεις για την εφαρμογή υφιστάμενων νομικών πλαισίων που σχετίζονται με την προστασία της εργασίας και την κοινωνική ασφάλιση, στους εργαζόμενους σε πλατφόρμες. Οι ρυθμίσεις αυτές συνήθως εστιάζουν στις πλατφόρμες που παρέχουν εργασία σε συγκεκριμένη τοποθεσία.

Στην Ελλάδα ο Νόμος 4808/2021 ρυθμίζει τη συμβατική σχέση μεταξύ των ψηφιακών πλατφορμών και των παρόχων υπηρεσιών. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 69 του παραπάνω Νόμου, οι εργαζόμενοι συνδέονται με τις ψηφιακές πλατφόρμες με συμβάσεις εξαρτημένης εργασίας ή συμβάσεις ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου. Η σύμβαση μεταξύ συνεργατικής ψηφιακής πλατφόρμας και παρόχου υπηρεσιών τεκμαίρεται ότι δεν είναι εξαρτημένης εργασίας, εφόσον ο πάροχος υπηρεσιών δικαιούται, βάσει της σύμβασής του, σωρευτικά:

• Μπορεί να αναθέτει τις εργασίες που αναλαμβάνει σε τρίτους υπεργολάβους
• Μπορεί να καθορίζει ο ίδιος τον χρόνο παροχής των υπηρεσιών του
• Μπορεί να παρέχει τις υπηρεσίες του σε οποιονδήποτε, συμπεριλαμβανομένων και των ανταγωνιστών της ψηφιακής πλατφόρμας
• Μπορεί να επιλέγει τα διάφορα έργα που του προτείνει η ψηφιακή πλατφόρμα να αναλάβει ή να θέτει μονομερώς ο ίδιος τον μέγιστο αριθμό εργασιών που επιθυμεί να αναλάβει

Η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της ψηφιακής οικονομίας και ιδίως των ψηφιακών πλατφορμών εργασίας είναι ιδιαίτερα σημαντική για τη δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις και την προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας για όλους. Ωστόσο, καθοριστικής σημασίας αποτελεί και η αντιμετώπιση των προκλήσεων των ψηφιακών πλατφορμών εργασίας και η παρακολούθηση των εξελίξεων ώστε να υπάρξει κατάλληλη προσαρμογή του νομοθετικού πλαισίου.