Βιομηχανικά διδακτορικά: σύζευξη επιστημονικής γνώσης και παραγωγής – Άρθρο της Δρος Μαρίας Μποζούδη, Senior Advisor Τομέα Βιομηχανίας, Ανάπτυξης, Δικτύων και Περιφερειακής Πολιτικής ΣΕΒ, στη Ναυτεμπορική, 17/10/2020
Οι Έλληνες επιστήμονες είναι από τους πλέον διακεκριμένους διεθνώς. Κατατάσσονται 6οι στη συμμετοχή σε ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά προγράμματα, και 13οι στη χρηματοδότηση Ευρωπαϊκών Βιομηχανικών Διδακτορικών (EID). Όμως, οι ερευνητικές τους προσπάθειες δεν επιταχύνουν το μετασχηματισμό του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, όπως συμβαίνει αλλού στην Ευρώπη. Αντίθετα με χώρες όπως η Δανία, όπου το 90% των διδακτορικών διατριβών κατευθύνονται σε τεχνολογίες αιχμής, στην Ελλάδα μόνο το 19% αφορούν τη βιομηχανία, τις κατασκευές και την πληροφορική. Ως αποτέλεσμα, το 66% των διδακτόρων απασχολούνται στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο, και 20% στον ιδιωτικό τομέα, τη στιγμή που το αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρώπη είναι 46%, στις ΗΠΑ 80% και στην Ιαπωνία 75%. Κυρίως, το 18% καταγράφονται ως οικονομικά μη ενεργοί, παρά τη ζήτηση για επιστημονικό προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης από την ελληνική βιομηχανία, που αύξησε τις ερευνητικές της δαπάνες κατά 22% μεταξύ 2007-2017. Ο μετασχηματισμός της εγχώριας έρευνας και καινοτομίας σε εμπορεύσιμα προϊόντα και βιομηχανική ανάπτυξη μπορεί να διευκολυνθεί με την εισαγωγή του θεσμού των βιομηχανικών διδακτορικών. Τα βιομηχανικά διδακτορικά είναι πρωτότυπα ερευνητικά έργα εφαρμοσμένου προσανατολισμού, που στοχεύουν στην επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων μιας επιχείρησης. Βασίζονται σε τριμερείς συμβάσεις μεταξύ ερευνητών, επιχειρήσεων και ΑΕΙ, συμβάλλουν στην παραγωγική αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης σε κλάδους τεχνολογίας αιχμής, και έχουν κατεύθυνση την καινοτομία και τις προηγμένες τεχνολογικές λύσεις.
Προγράμματα βιομηχανικών διδακτορικών υλοποιούνται εδώ και δεκαετίες στην Ευρώπη, στο πλαίσιο εθνικών σχεδίων βιομηχανικής ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας. Σύμφωνα με το Γαλλικό Υπουργείο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας, τα 2/3 των βιομηχανικών διδακτόρων CIFRE λαμβάνουν 23% υψηλότερες αμοιβές σε σχέση με τους υπόλοιπους κατόχους διδακτορικών τίτλων. Το Ιταλικό εθνικό πρόγραμμα «Industria 4.0» χρηματοδοτεί ετησίως 1.400 υποψήφιους διδάκτορες με αντικείμενο έρευνας την 4η Βιομηχανική Επανάσταση. Το Πρόγραμμα Βιομηχανικών Ερευνητών της Δανίας χρηματοδοτεί 120 ερευνητικά έργα το χρόνο από το 1971. Στη χώρα μας, το πρόγραμμα βιομηχανικών διδακτορικών UPatras IQ του Πανεπιστημίου Πατρών, που ανακοινώθηκε μόλις τον Ιούλιο, είναι η πρώτη τέτοια ολοκληρωμένη προσπάθεια.
Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Ανάκαμψης παρέχει τα εργαλεία για την ανάπτυξη μιας εθνικής πρωτοβουλίας στο πρότυπο αυτό. Ένα ελληνικό πρόγραμμα βιομηχανικών διδακτορικών, με συστηματική στόχευση στην ψηφιακή και πράσινη μετάβαση, θα πρέπει να περιλαμβάνει παρεμβάσεις για την άρση υπαρχόντων προσκομμάτων, αλλά και την παροχή κινήτρων:
•Αποσαφήνιση πλαισίου πνευματικών δικαιωμάτων της παραγόμενης έρευνας αιχμής, και απλούστευση διαδικασίας εμπορικής αξιοποίησής της.
•Διευκρίνιση καθεστώτος απασχόλησης ερευνητών, οι οποίοι μοιράζουν το χρόνο τους μεταξύ Πανεπιστημίου και επιχειρήσεων για τους σκοπούς της έρευνάς τους.
•Δυνατότητα επιχειρήσεων να στηρίζουν το ερευνητικό έργο του υποψηφίου διδάκτορα παρέχοντας εργαστηριακό εξοπλισμό, τεχνικές υποδομές, υλικά, κα.
•Θέσπιση κινήτρων για επιχειρήσεις, ΑΕΙ και ερευνητές να συμμετέχουν σε προγράμματα βιομηχανικών διδακτορικών, όπως επιβράβευση μελών ΔΕΠ που επιβλέπουν βιομηχανικούς διδάκτορες, εκπτώσεις έρευνας για τις επιχειρήσεις, ή επιχορήγηση εκπαιδευτικών ιδρυμάτων με επιπλέον πόρους.
Σε συνδυασμό με τις ερευνητικές υποτροφίες του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος», που ξεκίνησαν το 2018 με τη στήριξη του ΙΣΝ, η πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου Πατρών σηματοδοτεί μια ευκαιρία για την υιοθέτηση προγραμμάτων βιομηχανικών διδακτορικών και από άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα, και κυρίως για τη θεσμοποίηση της επιστημονικής συνεργασίας μεταξύ της ερευνητικής και της επιχειρηματικής κοινότητας στη χώρα μας, με πολλαπλασιαστικά οφέλη για όλους: καλύτερα επίπεδα απασχόλησης και αμοιβών για τους διδάκτορες, αναστροφή του brain-drain, εισροή επιπλέον πόρων στην ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση, περισσότερη καινοτομία και ανταγωνιστικότητα για τις ελληνικές επιχειρήσεις, και αναπτυξιακή ώθηση για το σύνολο τη οικονομίας. Πρωτίστως επωφελούμενοι είναι οι υποψήφιοι διδάκτορες, καθώς τα προγράμματα βιομηχανικών διδακτορικών παρέχουν σύγχρονες επαγγελματικές δεξιότητες, χρήσιμες και εκτός του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, και διασφαλίζουν σημαντικά υψηλότερες απολαβές για τους κατόχους τους.
