Υιοθέτηση του ελάχιστου φορολογικού συντελεστή 15% στην Ε.Ε.

Σταυρούλα Μαρουσάκη
Tax Partner, PwC

Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις – 30  Ιανουαρίου 2023

Σε διεθνές επίπεδο η συμφωνία για θέσπιση ελάχιστης πραγματικής φορολόγησης των μεγάλων πολυεθνικών ομίλων με συντελεστή 15% (πυλώνας 2) είχε ήδη επιτευχθεί τον Οκτώβριο του 2021 από περίπου 140 χώρες μέλη του ΟΟΣΑ.

Παρόλες τις ενστάσεις που διατυπώθηκαν διεθνώς τόσο ως προς την πολυπλοκότητα των νέων κανόνων, την αύξηση του διοικητικού κόστους συμμόρφωσης, αλλά και της συμβατότητας αυτών με το διεθνές και ενωσιακό δίκαιο, φαίνεται ότι υπάρχει η πολιτική βούληση για την υιοθέτηση του πυλώνα 2.

Σε διεθνές επίπεδο, η Νότια Κορέα είναι η πρώτη χώρα που υιοθέτησε τον πυλώνα 2 στο εσωτερικό της δίκαιο, ενώ η Ελβετία, η Αγγλία και η Ιαπωνία έχουν προς διαβούλευση σχέδιο νομοθεσίας. Η Αυστραλία, το Χονγκ Κονγκ, η Μαλαισία και η Ινδονησία έχουν επίσημα δηλώσει την πρόθεση τους για υιοθέτηση των κανόνων εντός του 2023.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις 12 Δεκεμβρίου 2022 η απαιτούμενη ομοφωνία επιτευχθεί και η Οδηγία 2022/2523 που επιβάλλει την υιοθέτηση του ελάχιστου εταιρικού φόρου 15% εντός της Ε.Ε. αποτελεί μια νέα πραγματικότητα για τους πολυεθνικούς αλλά και τους εγχώριους ομίλους, με συνδυασμένο ετήσιο κύκλο εργασιών ομίλου τουλάχιστον 750 εκατ. EUR βάσει ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων.

Ο βασικός κανόνας λειτουργεί με την επιβολή συμπληρωματικού φόρου στην τελική μητρική οντότητα, όταν είναι εγκατεστημένη στην Ε.Ε., στο χαμηλά φορολογητέο εισόδημα των οντοτήτων του ομίλου εντός και εκτός Ε.Ε., ενώ προβλέπεται και η επιβολή συμπληρωματικού φόρου από τις εντός της Ε.Ε. εγκατεστημένες εταιρείες όταν δεν υπάρχει αντίστοιχο αποδεκτό πλαίσιο στη δικαιοδοσία της τελικής μητρικής οντότητας εκτός Ε.Ε.

Επίσης, προκειμένου να διαφυλαχθεί η κυριαρχία των κρατών μελών, η οδηγία προβλέπει ότι ένα κράτος μέλος μπορεί να επιλέξει να εφαρμόσει, σε εγχώριο επίπεδο, τον συμπληρωματικό φόρο στις επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες στο έδαφός του.

Η επίπτωση στα κράτη με φορολογικό συντελεστή χαμηλότερο του 15% (Βουλγαρία, Κύπρος, Ουγγαρία, Ιρλανδία) είναι προφανής. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου προφανές ότι η ύπαρξη υψηλότερου ονομαστικού φορολογικού συντελεστή διασφαλίζει και την μη επιβολή συμπληρωματικού φόρου ακόμα και σε περιπτώσεις ζημιογόνων εταιρειών.

Το σίγουρο είναι ότι η φορολόγηση των επιχειρήσεων εντός της Ε.Ε. θα αναδιαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό. Δεδομένης της ανάγκης των κρατών μελών για διαφύλαξη των δημοσιονομικών τους εσόδων θα ανέμενε κανείς κάθε κράτος μέλος να υιοθετήσει εγχώριους κανόνες που θα του επιτρέπουν να εισπράττει συμπληρωματικό φόρο όταν προκύπτει χαμηλότερο επίπεδο φορολόγησης των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο έδαφος του, αντί να εισπράττεται το σύνολο του πρόσθετου φόρου στο επίπεδο της τελικής μητρικής οντότητας. Κανείς επίσης δεν μπορεί να αποκλείσει ότι η αναμενόμενη αναμόρφωση της φορολογίας των επιχειρήσεων θα περιοριστεί στους μεγάλους ομίλους και δεν θα επεκταθεί, ως εσωτερικό δίκαιο πλέον, σε όλες τις επιχειρήσεις.

Δεδομένου ότι οι νέοι κανόνες θα εφαρμοστούν σε φορολογικές χρήσεις που αρχίζουν από 31/12/2023 συνιστάται άμεσα ένας ενδελεχής διαγνωστικός έλεγχος σε επίπεδο ομίλου προκειμένου να εντοπιστεί η επίπτωση της εφαρμογής των νέων κανόνων ανά δικαιοδοσία, ο έλεγχος των συστημάτων για τον εντοπισμό των στοιχείων που θα χρειαστούν για τη συμμόρφωση με τις νέες απαιτήσεις ενισχυμένης αναφοράς και ενδεχομένως η επανέξεταση της δομής και λειτουργίας του ομίλου υπό τα νέα δεδομένα.