Ομιλία του κ. Γιώργου Παπακωνσταντίνου Υπουργού Οικονομικών στην Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση των Μελών του ΣΕΒ, 24/5/2011
Εγώ θα επιχειρήσω να συμπληρώσω σ’ αυτά που είπε ο Πρωθυπουργός, γιατί η πορεία που ζήσαμε, τα τελευταία χρόνια, είναι απόλυτα πρωτόγνωρη, είμαι απόλυτα σίγουρος. Και η πορεία που θα ακολουθήσει, αν δεν συνεχίσουμε την μεγάλη προσπάθεια που έχει ξεκινήσει, θα είναι επίσης πρωτόγνωρη, αλλά με ένα δυσάρεστο τρόπο.
Πριν από ένα χρόνο, αυτή την εποχή, στο Υπουργείο Οικονομικών αγωνιούσαμε, αν 15 Κυβερνήσεις στις άλλες χώρες της Ευρωζώνης θα κατάφερναν να πείσουν τα Κοινοβούλιά τους, εγκαίρως, για να πληρωθεί στην Ελλάδα η πρώτη δόση του πρωτοφανούς δανείου των 80 δισ. ευρώ συν τα 30 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ. Χρήματα που χρειαζόμασταν, για να μην κηρύξουμε στάση πληρωμών. Χρήματα που χρειαζόμασταν, για να αποπληρώσουμε ένα ομόλογο, που έληγε εκείνη την εποχή και, αν δεν το αποπληρώναμε, η χώρα απλώς θα πτώχευε και δεν θα μπορούσε να αποπληρώσει μισθούς, συντάξεις, κοινωνικά επιδόματα, δημόσιες υπηρεσίες. Πράγματα που νομίζαμε ότι η Ελλάδα τα είχε ξεχάσει, πριν από πολλά χρόνια.
Τους μήνες που είχαν περάσει, είχε γίνει μια προσπάθεια να πείσουμε τους Ευρωπαίους εταίρους μας, μέσα από τις δικές μας πράξεις, για την ανάγκη δημιουργίας ενός μηχανισμού, που δεν υπήρχε μέχρι τότε στην Ευρώπη, για να στηρίξει οικονομίες σε δυσκολία. Ένας μηχανισμός που έγινε, καταρχάς, για την Ελλάδα, στη συνέχεια διαμορφώθηκε και για τις υπόλοιπες χώρες και με τις πρόσφατες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θεσμοθετήθηκε και η μονιμότητά του, μετά το 2013.
Ξεκινήσαμε, λοιπόν, τον Μάιο του 2010, ίσως, την πιο δύσκολη πορεία οικονομικής προσαρμογής, που έχει ποτέ περάσει αυτή η χώρα, βασισμένη σ’ αυτά που είχαμε κάνει και τους προηγούμενους μήνες, παίρνοντας αποφάσεις δύσκολες, σκληρές πολλές φορές, που ξέραμε ότι ζητούν από τους πολίτες πρωτόγνωρες θυσίες. Αποφάσεις που και εμείς οι ίδιοι δεν πιστεύαμε ότι θα βρεθούμε ποτέ στη θέση να πάρουμε. Δεν είναι εύκολο να μειώνεις κατά 15% ονομαστικές αποδοχές των δημοσίων υπαλλήλων, κατά 10% τις συντάξεις στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, να αυξάνεις το ΦΠΑ κατά τέσσερις μονάδες, τους Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης κατά 30%. Αποφάσεις αναγκαίες, τις οποίες δεν διστάσαμε να πάρουμε, ακριβώς γιατί ξέραμε ότι η εναλλακτική λύση μας απλώς δεν υπήρχε για τη χώρα.
Από τότε, έχει περάσει ένας χρόνος. Ένας χρόνος, που αν απλώς στεκόμασταν στην πρωτόγνωρη μείωση του ελλείμματος, στην οποία αναφέρθηκε ο Πρωθυπουργός, τότε θα αδικούσαμε την προσπάθεια που έχει γίνει, παρά το γεγονός ότι, και μόνο αυτή η προσπάθεια, από μόνη της, θα άξιζε τον κόπο.
Σε μια ομιλία του, πρόσφατα, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο κ. Van Rompuy, είπε «εγώ στη δική μου τη χώρα, ως Υπουργός χρειάστηκα πέντε και έξι χρόνια, για να κάνω αυτά που οι Έλληνες έκαναν σε ένα χρόνο μέσα». Και αυτό είναι αλήθεια. Καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν μείωσε το πρωτογενές έλλειμμα της, το διαρθρωτικό πρωτογενές της έλλειμμα κατά 7,2 μονάδες σε ένα χρόνο. Όμως, το κάναμε. Και ταυτόχρονα, ανοίξαμε όλα τα μεγάλα μέτωπα αλλαγών. Προχωρήσαμε σε μια σαρωτική μεταρρύθμιση, την οποία διαδοχικές κυβερνήσεις είχαν φοβηθεί. Μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας που ήταν αναγκαίες, όπως ένα νέο πλαίσιο κατάρτισης, υλοποίησης, παρακολούθησης του προϋπολογισμού, ώστε το Ελληνικό Κράτος να σταματήσει να έρχεται εκ των υστέρων να ανακαλύπτει ελλείμματα, που είχε δημιουργήσει. Προχωρήσαμε σε αλλαγές στο φορολογικό σύστημα, οι οποίες ακόμα δεν έχουν ολοκληρωθεί, αλλά το κάνουν πιο δίκαιο, πιο αποτελεσματικό και επιτέλους δίνουν στην πολιτεία όπλα κατά της φοροδιαφυγής, όπλα που μέχρι τώρα δεν είχε. Πρχωρήσμαε στο «άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων», για το οποίο πολλοί δεν έχουν αντιληφθεί ότι από 1η Ιουλίου του 2011, αυτομάτως, για πάνω από 150 επαγγέλματα στην χώρα μας, αίρονται όλοι οι περιορισμοί, χωρίς να χρειάζεται να γίνει τίποτα παραπάνω. Καθιερώσαμε τις διαδικασίες, για να δημιουργήσει κανείς επιχειρήσεις σε μια μέρα. Και μια σειρά από άλλα πράγματα.
Ένα χρόνο μετά, όμως, η χώρα βρίσκεται και πάλι σε ένα εξαιρετικά δύσκολο σταυροδρόμι. Ακούγεται μια αμφισβήτηση της προσπάθειας. Αμφισβήτηση που αδικεί όχι την Κυβέρνηση, αδικεί τις θυσίες του Ελληνικού λαού. Ακούγεται μια αμφισβήτηση για το κατά πόσον έχουμε το πολιτικό κουράγιο να συνεχίσουμε. Και νομίζω πως η ομιλία του Πρωθυπουργού ήταν η καλύτερη απάντηση σ’ αυτό.
Και ακούγονται και μια σειρά από κριτικές: «βυθίσατε τη χώρα στην ύφεση με τις πολιτικές σας, τι είδους ανάπτυξη μπορεί να έχει μια χώρα με 36 δισ. ευρώ το έλλειμμα»; Το 2009, το έλλειμμα ήταν 36 δισ. και η χώρα ήταν σε ύφεση – 2%.
Πώς μπορεί να έχεις ανάπτυξη όταν δεν σου δανείζουν; Πώς μπορείς να δημιουργήσεις εμπιστοσύνη για επενδύσεις στην οικονομία, όταν οι ξένες αγορές, όλος ο κόσμος, δεν πιστεύει στις πολιτικές σου και δεν πιστεύει σ’ αυτό που θέλεις να κάνεις; Ανάπτυξη σημαίνει επενδύσεις. Σημαίνει χρηματοδότηση. Σημαίνει εμπιστοσύνη. Και η δημοσιονομική προσαρμογή και το νοικοκύρεμα των δημόσιων οικονομικών είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη. Χωρίς αυτή, θα καταλήξουμε στο είδος της ανάπτυξης που είχαμε τα περασμένα χρόνια και είδαμε πού μας οδήγησε αυτό.
Ακούμε την κριτική ότι δεν τολμήσαμε να μειώσουμε το κράτος. Πότε άλλοτε μειώθηκαν 83.000 οι δημόσιοι υπάλληλοι σε ένα χρόνο; Πότε άλλοτε έγινε, έστω και με αυτό τον συχνά άδικο τρόπο, μια διόρθωση στο μισθολόγιο των δημοσίων υπαλλήλων, για να έρθει πιο κοντά μ’ αυτό της υπόλοιπης οικονομίας, όπως έγινε φέτος; Πότε άλλοτε μειώθηκαν οι καταναλωτικές δαπάνες του Δημοσίου κατά 35% σε ένα χρόνο; Πότε άλλοτε μειώθηκαν οι εξοπλιστικές δαπάνες κατά δύο δισ. ευρώ σε ένα χρόνο μέσα; Πότε άλλοτε έγιναν οι μειώσεις κατά 30%-35% στις φαρμακευτικές δαπάνες;
Τελειώσαμε; Προφανώς όχι. Έχει ακόμα πολύ δουλειά να γίνει, για να αποκτήσουμε ένα μικρότερο, καλύτερο, πιο αποτελεσματικό, πιο παραγωγικό κράτος, αλλά έγινε ένα τεράστιο βήμα. Ακούμε ότι ακολουθούμε μια φορομπηχτική πολιτική, μια πολιτική που είναι φόροι, φόροι και πάλι φόροι. Ας ξεκινήσουμε από μερικά στοιχεία, τα ανέφερε και ο Πρωθυπουργός.
Το 2009, τα έσοδα του κράτους ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν κατά ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στους άμεσους φόρους, στους έμμεσους φόρους, στους φόρους για την ακίνητη περιουσία από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη, η χώρα μας υστερούσε. Με την πολιτική μας, το 2010, καταφέραμε να μειώσουμε αυτή τη διαφορά κατά δύο μονάδες και έχουμε ακόμα δρόμο μπροστά μας. Και αν κάποιοι ισχυρίζονται ότι αυτό έγινε μόνο επειδή αυξήσαμε τους φόρους, να θυμίσω ότι, την ίδια χρονιά, μειώσαμε την φορολογία στα εισοδήματα κάτω από 40 χιλιάδες ευρώ, μειώσαμε το φόρο στη κερδοφορία των επιχειρήσεων, τα κέρδη τα οποία επανεπενδύονται από το 24% στο 20%, μειώσαμε το ΦΠΑ στο τουρισμό και στα φάρμακα, δίνοντας δηλαδή στοχευμένες πολιτικές, για να βοηθήσουμε εκεί που έπρεπε να βοηθηθεί. Αλλά ναι, ήμασταν αναγκασμένοι να αυξήσουμε τους έμμεσους φόρους και να φορολογήσουμε περισσότερο τη μεγάλη ακίνητη περιουσία.
Και σε όσους επικαλούνται και κάνουν συγκρίσεις και λένε «πώς είναι δυνατόν η επιχειρηματικότητα να προχωρήσει στην Ελλάδα με τέτοιους φόρους», να θυμίσουμε ότι πολλές από τις συγκρίσεις που γίνονται, πρέπει να γίνονται στη σωστή τους βάση. Όταν συγκρινόμαστε με την Ιρλανδία, να θυμηθούμε ότι τα μερίσματα στην Ιρλανδία φορολογούνται, όπως και στην Ελλάδα, με 12,5% συντελεστή φορολογίας φυσικών προσώπων, ενώ το 15% σ’ αυτές τις χώρες αφορά μόνο στα κέρδη τα οποία δεν διανέμονται, που στην Ελλάδα πλέον έχει κατέβει αυτό στο 20%, από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Όμως, είναι προφανές ότι όλα αυτά που έχουν γίνει, που νομίζω κάθε καλόπιστος στο εσωτερικό και στο εξωτερικό αντιλαμβάνεται το μέγεθος, το βάθος και τη δυσκολία τους, δεν αρκούν. Και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι αμφισβητούμαστε. Αμφισβητούμαστε, όχι μόνο για τις δικές μας ελλείψεις, που σίγουρα υπήρξαν, για τις δικές μας αστοχίες που και αυτές υπήρξαν και τις όποιες λάθος επιλογές κάναμε.
Αμφισβητούμαστε γιατί συνολικά η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σε ένα εξαιρετικά δύσκολο σημείο, που προσπαθεί να φτιάξει ένα νέο μηχανισμό, προσπαθεί να συμπληρώσει ένα θεσμικό οικοδόμημα, που από την αρχή ξέραμε και τώρα το έχουμε στην πράξη, δεν ήταν αρκετό, για να αντιμετωπίσει κρίσεις. Και όπου, ακόμα και αποφάσεις που είναι στη σωστή κατεύθυνση, όπως η συμμετοχή των ιδιωτών στη δυνατότητα χρηματοδότησης του χρέους μέσω του μόνιμου μηχανισμού, από το 2013, ακόμα και αυτές έχουν παρενέργειες για χώρες, όπως είναι η Ελλάδα. Γιατί μειώνουν τα κίνητρα σε ιδιώτες επενδυτές να επενδύουν σήμερα στα ελληνικά ομόλογα και, άρα, κρατούν τους επενδυτές μακριά και τα spread υψηλά. Σήμερα καλούμαστε, απέναντι σε ένα εξαιρετικά ρευστό, δύσκολο διεθνές περιβάλλον, εμείς να μην κάνουμε πίσω, εμείς να διπλασιάσουμε την προσπάθειά μας, εμείς να πείσουμε ότι, περισσότερο από ποτέ, δεν δίνουμε δικαιώματα σε άλλους.
Γιατί αντιλαμβάνεστε ότι, όσο δύσκολο είναι για την Ελληνική Κυβέρνηση να πάρει τις αποφάσεις που πήρε στο χθεσινό Υπουργικό Συμβούλιο, άλλο τόσο δύσκολο είναι για τους Υπουργούς Οικονομικών των άλλων χωρών, να ξαναπάνε στα Κοινοβούλιά τους, έχοντας πάει, το Μάιο του 2010, για την Ελλάδα, αργότερα για την Ιρλανδία, αργότερα για την Πορτογαλία και να αναρωτιώνται, αν πρέπει να ξαναπάνε για την Ελλάδα.
Αναγνωρίζουμε την ευρωπαϊκή κατάσταση και εμείς αναλαμβάνουμε τις ευθύνες μας. Ο Πρωθυπουργός αναφέρθηκε στις χθεσινές αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου. Χρειάζονται περαιτέρω παρεμβάσεις για το 2011, γιατί το 2010 έκλεισε με ένα έλλειμμα μια μονάδα παραπάνω από εκεί που το περιμέναμε. Έκλεισε μια μονάδα παραπάνω, γιατί όταν ετοιμάσαμε το πρόγραμμα και αναλάβαμε τις υποχρεώσεις που αναλάβαμε, το έλλειμμα υπολογιζόταν 13,7%, όμως κατέληξε μετά από την έρευνα της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας να είναι, το 2009, 15,4% και όμως καλύψαμε μια διαφορά πέντε μονάδων, όχι 5,5% όσο είχαμε πει, αλλά 5%. Και φέτος, καλούμαστε να καλύψουμε λίγο παραπάνω δρόμο από αυτόν που αρχικά υπολογίζαμε. Χρειάζονται περαιτέρω παρεμβάσεις, γιατί η ύφεση, το τελευταίο τρίμηνο του 2011, ήταν πιο βαθιά από αυτήν που περιμέναμε.
Όμως, απαντώντας και σε όλους όσους μιλούν για τις υφεσιακές επιδράσεις της οικονομικής πολιτικής, το πρώτο τρίμηνο του 201,1 με χαμηλότερους μισθούς δημοσίων υπαλλήλων, με χαμηλότερες συντάξεις, με μειωμένες δαπάνες στο δημόσιο, παρόλα αυτά η οικονομία αρχίζει και δείχνει σημάδια ανάκαμψης. Έχει θετικό πρόσημο, τρίμηνο με τρίμηνο, και η ύφεση έχει ρηχήνει. Η οικονομία ανταποκρίνεται. Ανταποκρίνεται γιατί ανταποκρίνονται οι εξαγωγές, γιατί έχουμε μπροστά μας μια καλή τουριστική περίοδο και γιατί σιγά – σιγά αρχίζει να προσαρμόζεται σε ένα διαφορετικό περιβάλλον, πολύ πιο στέρεο και πολύ πιο σωστό.
Είμαστε στο σημείο που αναλαμβάνουμε την ευθύνη να φέρουμε και να υλοποιήσουμε νέες παρεμβάσεις, που ξεπερνούν τα 6 δισ. ευρώ, οι οποίες αφορούν και στο σκέλος των δαπανών και στο σκέλος των εσόδων και το κάνουμε με τον τρόπο που θα έχει, όσο το δυνατόν, μικρότερη αρνητική επίδραση στην οικονομική δραστηριότητα. Δεν υπάρχει κίνδυνος; Βεβαίως υπάρχει, αλλά υπάρχει και ένας υπέρτερος κίνδυνος, που είναι οι εταίροι μας να θεωρήσουν ότι η Ελλάδα εγκαταλείπει την προσπάθεια και, άρα, να μην θελήσουν να συνεχίσουν το πρόγραμμα στήριξης το οποίο έχουν, στο οποίο έχουν δεσμευτεί απέναντί μας.
Αυτόν τον κίνδυνο, εμείς ποτέ δεν θα τον πάρουμε. Και παράλληλα να υλοποιήσουμε, για πρώτη φορά σε αυτή τη χώρα, ένα πολυετές πρόγραμμα, το οποίο θα φέρει το έλλειμμα κοντά στο 1% του ΑΕΠ το 2015. Όχι με οριζόντιες πολιτικές περικοπών, αλλά με στοχευμένες παρεμβάσεις και τον εξορθολογισμό της μισθολογικής δαπάνης, με 150.000 δημοσίους υπαλλήλους στα επόμενα τρία-τέσσερα χρόνια απ’ ό,τι έχουμε σήμερα, μείον 25% από το 2009, μια πρωτοφανής μείωση. Με ένα νέο μισθολόγιο, το οποίο έρχεται πολύ πιο κοντά με αυτά που ισχύουν στον ιδιωτικό τομέα. Με μια σοβαρή προσπάθεια εξορθολογισμού και στόχευσης των κοινωνικών δαπανών. Με μια διεύρυνση της φορολογικής βάσης και, για πρώτη φορά, με μια πραγματική προσπάθεια καταπολέμησης της φοροδιαφυγής, όχι με λόγια, αλλά με νομοθετικές πρωτοβουλίες, που ήδη έχουμε αναλάβει, με αναδιοργάνωση μηχανισμών και με ένα σχέδιο δράσης που παρακολουθείται επιχειρησιακά μήνα – μήνα και τρίμηνο με το τρίμηνο.
Ταυτόχρονα, χθες, σε συνέχεια των αποφάσεων που έχουν παρθεί, τους τελευταίους μήνες, και της προετοιμασίας που έχει γίνει, λήφθηκαν αποφάσεις για το μεγαλύτερο πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων και αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας που έχει γνωρίσει ποτέ η χώρα. Και βεβαίως, έχουμε στο μυαλό μας ότι τα έσοδα των 50 δισ. ευρώ, που προσδοκούμε μέχρι το 2015, θα μπορέσουν να μειώσουν το χρέος κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες.
Όμως ακόμα περισσότερο έχουμε στο μυαλό μας ότι, όταν μπουν νέες επενδύσεις, θα αποκτήσουμε καλύτερες λιμενικές υποδομές, καλύτερες αεροπορικές υποδομές στην περιφέρεια της χώρας. Θα αποκτήσουμε καλύτερες υποδομές στην ενέργεια, στις τηλεπικοινωνίες, δηλαδή θα μπορέσουμε να δώσουμε πνοή σε μια σειρά από χρήσιμους τομείς της οικονομίας, που πρέπει να αναπτυχθούν, πρέπει να δεχθούν νέες επενδύσεις και να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας.
Σήμερα, είμαστε σε αυτό το κομβικό σημείο. Σε αυτή τη στιγμή, η οποία για όσους έχουν παρακολουθήσει λίγο την ιστορία παρόμοιων προσπαθειών σε άλλες χώρες, θα δουν ότι δεν είναι πρωτόγνωρη. Μιλώντας με συναδέλφους μου που έχουν περάσει από τις ίδιες καταστάσεις, όλοι μου θυμίζουν ότι πάνω στον πρώτο χρόνο εφαρμογής, εκεί είναι που φαίνονται τα δύσκολα και εκεί είναι που, αν στο πηδάλιο είναι ένας Πρωθυπουργός και μια Κυβέρνηση, φαίνεται αν θέλουν να προχωρήσουν μπροστά ή θέλουν να κάνουν μεταβολή και να γυρίσουν σε ένα παρελθόν που θέλουμε όλοι, νομίζω, να αφήσουμε πίσω μας.
Νομίζω πως ήταν απολύτως προφανές από την ομιλία του Πρωθυπουργού, ότι αυτή η επιλογή για μας δεν υπάρχει. Αλλά νομίζω ότι είναι επίσης απολύτως προφανές, ότι σε αυτή την πορεία που επιλέξαμε δεν αρκεί να πάει μια Κυβέρνηση μόνη της. Πρέπει να μπορεί να πείθει τους Έλληνες πολίτες ότι πάει στη σωστή κατεύθυνση. Και εδώ, εσείς όλοι έχετε έναν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο. Ως διαμορφωτές κοινής γνώμης, με την καθημερινή σας πρακτική, ασκώντας κριτική για τις όποιες αστοχίες και όποια λάθη κάνουμε, με την εποικοδομητική κριτική, αλλά με την απόλυτη συναίσθηση και κατανόηση ότι μαγικές συνταγές δεν υπάρχουν.
Αλλαγές χωρίς θυσίες και δυσκολίες δεν υπάρχουν, παρά μόνο στα παραμύθια. Στην πράξη, για να αλλάξει η χώρα, χρειάζεται δουλειά πολλή και τη δουλειά αυτή την έχουμε ξεκινήσει. Και μπορούμε να τη συνεχίσουμε μόνο με συμμάχους όλους σας και πάνω απ’ όλα με τους Έλληνες πολίτες.
