Το τοπίο των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων (ΜμΕ) στην Ελλάδα – Το επιχειρηματικό προφίλ που αντέχει στην κρίση, 5/12/2017

Οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις αποτελούν σημαντικό πυλώνα της ελληνικής παραγωγικής διαδικασίας και μπορούν να έχουν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη και τον παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Όμως, οι πιέσεις που ασκήθηκαν κατά την κρίση έχουν αφήσει έντονο το αποτύπωμά τους. Σήμερα στην Ευρώπη, ο αριθμός των ΜμΕ, η απασχόληση σε αυτές, και η παραγόμενη προστιθέμενη αξία έχουν επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα, με λίγες μόνο εξαιρέσεις, μία εκ των οποίων είναι και η Ελλάδα. Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα επιχειρηματικό προφίλ μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων που αντέχει στην κρίση και που μπορεί να οδηγήσει και στην ανάκαμψη. Το μήνυμα αυτό αποτυπώνει σχετική μελέτη του ΣΕΒ και της EY Ελλάδος. Το πρώτο μέρος της μελέτης καταγράφει τις εξελίξεις και τα βασικά προβλήματα των ΜμΕ στη χώρα μας και εντοπίζει τα επιχειρηματικά χαρακτηριστικά που ενισχύουν τις αντοχές τους στην κρίση, βελτιώνουν τις δυνατότητες ανάκαμψής τους και επιταχύνουν την παραγωγική τους μεγέθυνση.

Τα σημαντικότερα ευρήματα της ΕΥ για τη σημερινή κατάσταση των ΜμΕ είναι τα ακόλουθα:

Σύμφωνα με τη σχετική μελέτη, αντιπροσωπεύουν το 99,9% του συνολικού αριθμού των ελληνικών επιχειρήσεων, το 87% της απασχόλησης και το 19,3% του ΑΕΠ. Ωστόσο, ο πολύ μεγάλος αριθμός των πολύ μικρών επιχειρήσεων (96,9% έναντι 93% στην Ε.Ε.) και ο συνακόλουθος παραγωγικός κατακερματισμός αποτελούν τροχοπέδη για την ανταγωνιστικότητά τους. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, η πολύ χαμηλή παραγωγικότητα των ΜμΕ στην Ελλάδα, η οποία κυμαίνεται στο 50% του ευρωπαϊκού μ.ο.). Ωστόσο, μεταξύ των ΜμΕ, οι μεσαίες επιχειρήσεις εμφανίζουν 178% μεγαλύτερη φαινόμενη παραγωγικότητα από τις πολύ μικρές και 40% από τις μικρές. Ένα άλλο σημαντικό εύρημα, είναι ότι η ευελιξία του πολύ μικρού μεγέθους δε μετασχηματίζεται σε απόδοση, με τις πολύ μικρές επιχειρήσεις (το 96,9% του συνόλου) να παράγουν περίπου το 9,3% του ΑΕΠ, ενώ οι μικρές και οι μεσαίες (το 3% του συνόλου) να παράγουν περίπου το 10% του ΑΕΠ. Τέλος, πλέον οι ΜμΕ έχουν εξελιχθεί σε «τροφοδότη» της ανεργίας (από 2,39 εκατ. εργαζόμενους το 2008, σε 1,79 εκατ. το 2014).

Μέσα στην κρίση, αναδεικνύεται ένα προφίλ ΜμΕ που αντέχουν και ενισχύουν τις δυνατότητες ανάκαμψης και παραγωγικής μεγέθυνσής τους. Σύμφωνα με τη μελέτη της EY, o επιχειρήσεις αυτές παρουσιάζουν ένα ή και περισσότερα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Σχετικό μέγεθος, που δίνει ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα: Οι μεσαίες επιχειρήσεις αύξησαν τα περιθώρια κέρδους έως 35%, ενώ οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις είχαν πτώση 50%. Επίσης, αν και μειώθηκε ο συνολικός αριθμός των μεσαίων επιχειρήσεων, η μοναδιαία προστιθέμενη αξία παρέμεινε σταθερή, ενώ των πολύ μικρών και μικρών μειώθηκε σημαντικά (-12,5%).
• Εξωστρέφεια και εστίαση σε εμπορεύσιμα προϊόντα/υπηρεσίες: Οι ΜμΕ να είναι κυρίως εισαγωγικές, όμως, ειδικά οι μεσαίες, πέτυχαν 40% αύξηση των εξαγωγών τους.
• Έργα σε δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας: Η φαινόμενη παραγωγικότητα (προστιθέμενη αξία ανά εργαζόμενο) στις μεσαίες επιχειρήσεις είναι περίπου 40% μεγαλύτερη από τις μικρές και περίπου 178% μεγαλύτερη από τις πολύ μικρές.
• Έμφαση στη Μεταποίηση, όπου εμφανίζεται τετραπλάσια προστιθέμενη αξία (ανά επιχείρηση) σε σχέση με τις υπηρεσίες.
• Καινοτομία, με τις επιδόσεις στο δείκτη καινοτομίας (European Innovation Scoreboard – EIS) στο 29,6 έναντι 30,6 μ.ο. στην Ε.Ε.
• Συμμετοχή σε παραγωγικά (Β2Β) δίκτυα και συνεργασίες με μεγαλύτερες επιχειρήσεις: Ειδικά για τις καινοτόμες επιχειρήσεις, αυτό αφορά στο 12,4%, έναντι 10,3% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Η μελέτη εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Φόρουμ Μεσαίων και Μικρών Επιχειρήσεων του ΣΕΒ, με το συντονισμό του Τομέα Βιομηχανίας, Αναπτυξιακών Πολιτικών και Δικτύων του ΣΕΒ. Αποτελεί μια στρατηγική συνεργασία του ΣΕΒ με την ΕΥ, για την ανάδειξη των πραγματικών ζητημάτων και των τεκμηριωμένων πολιτικών για την ταχύτερη παραγωγική μεγέθυνση των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων που αντέχουν στην κρίση.

Η συμμετοχή των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων που αντέχουν στην κρίση στο δημόσιο διάλογο υστερεί, με πρώτα θύματα την προοπτική παραγωγικής μεγέθυνσής τους και τις νέες δουλειές που μπορούν να δημιουργήσουν. Ταυτόχρονα, υστερεί η ανάδειξη των χαρακτηριστικών που μπορούν να στηρίξουν την επιβίωση του συνόλου των ΜμΕ στην Ελλάδα. Ο ΣΕΒ θεωρεί αναγκαία τη μετατόπιση της δημόσιας συζήτησης για τις ΜμΕ, με έμφαση στα παραγωγικά χαρακτηριστικά που ενισχύουν τις αντοχές και προωθούν τη μεγέθυνσή τους, με εξειδικευμένες προτάσεις πολιτικής βάσει διεθνών καλών πρακτικών.

Για να έρθουν αυτές οι πολιτικές στον κεντρικό δημόσιο διάλογο, ο ΣΕΒ θα διοργανώσει επιχειρηματικό συνέδριο για τις μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις την 21η Φεβρουαρίου 2018. Αντικείμενο του συνεδρίου θα είναι οι προϋποθέσεις επιβίωσης, αλλά, κυρίως, οι διαδρομές ταχύτερης παραγωγικής μεγέθυνσής τους. Στο πλαίσιο του συνεδρίου, θα παρουσιαστεί το δεύτερο μέρος της μελέτης ΣΕΒ-ΕΥ, το οποίο θα επικεντρωθεί στις πρακτικές και έξυπνες προτάσεις πολιτικής για σύγχρονες και δυναμικές ΜμΕ και στη μετάβαση προς ένα αναπτυξιακό πρότυπο με περισσότερη και καλύτερη επιχειρηματικότητα όλων των μεγεθών.

Ο παραγωγικός μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας αποτελεί κρίσιμη προτεραιότητα για την βιώσιμη ανάκαμψη και την οριστική έξοδο από την κρίση. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντική πρόκληση και ευκαιρία ο εντοπισμός επιχειρήσεων όλων των μεγεθών στη βιομηχανία, τη μεταποίηση και συναφείς δραστηριότητες, οι οποίες συνθέτουν το ελληνικό επιχειρηματικό οικοσύστημα, συνεργάζονται σε παραγωγικά δίκτυα, καινοτομούν, εξάγουν και δημιουργούν δουλειές. Οι Μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις είναι αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού παραγωγικού συστήματος και πηγή απασχόλησης. Η οργανωτική ενδυνάμωση και παραγωγική τους μεγέθυνση είναι κρίσιμη προτεραιότητα για την ανάκτηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.

Ο ΣΕΒ ανέλαβε πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση των αναγκών των δυναμικών μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων, που αποτελούν, άλλωστε, και το 70% των μελών του. Η εκπροσώπηση αυτών των επιχειρήσεων στο δημόσιο διάλογο με όρους παραγωγικής μεγέθυνσης και η μετουσίωση των αναγκών τους σε συγκροτημένες και εξειδικευμένες προτάσεις πολιτικής αποτελεί ουσιαστική ανάγκη και σημαντική πρόκληση.

Στην ΕΥ, δουλεύουμε καθημερινά με ένα μεγάλο αριθμό ΜμΕ και γνωρίζουμε καλά τη μάχη που δίνουν για τον εκσυγχρονισμό και τον αναπροσανατολισμό τους. Για να στεφθεί, όμως, με επιτυχία αυτή η μάχη, πρέπει να αντιμετωπισθούν τόσο ενδογενείς αδυναμίες των ΜμΕ, όσο και προκλήσεις που αφορούν στο ευρύτερο πλαίσιο λειτουργίας της οικονομίας. Ειδικότερα, όσον αφορά στο ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δάνειων, η κύρια πρόκληση έχει να κάνει με την αναγνώριση και υποστήριξη από το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΜμΕ, που, παρά τον υπέρμετρο δανεισμό τους, έχουν προοπτικές επιβίωσής και ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερης σημασίας είναι από τη μια η εξειδίκευση και καινοτομία, και από την άλλη το ζήτημα της μεγέθυνσης των ελληνικών ΜμΕ, μέσω συνεργασιών, συγχωνεύσεων και συμπράξεων, που θα υποβοηθήσει την απορρόφηση των επιμέρους προβλημάτων και θα επιτρέψει την πραγματοποίηση οικονομιών κλίμακας, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις για να μπορέσουν οι ελληνικές ΜμΕ να ανταγωνιστούν στο διεθνές περιβάλλον.