Η βελτίωση του οικονομικού κλίματος κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2017 και τους δύο πρώτους μήνες του 2018 διακόπηκε το Μάρτιο. Η εξέλιξη αυτή αφενός συμβαδίζει με τις εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο και αφετέρου καταδεικνύει ενδεχομένως τον γενικότερο προβληματισμό που αναπτύσσεται αναφορικά με την ελάφρυνση του χρέους και τις συνθήκες χρηματοδότησης, καθώς και την άσκηση οικονομικής πολιτικής, μετά τη λήξη του προγράμματος προσαρμογής τον Αύγουστο του τρέχοντος έτους. Ταυτόχρονα, η αποδυνάμωση της ιδιωτικής κατανάλωσης (+0,1% το 2017) και η παραμονή της καταναλωτικής εμπιστοσύνης σε χαμηλά επίπεδα αποτυπώνουν τη δυσμενή κατάσταση που έχει διαμορφωθεί ως αποτέλεσμα της υπερφορολόγησης νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Παρόλα αυτά, η ισχυρή ανάκαμψη της διεθνούς οικονομίας εξακολουθεί προς το παρόν να ευνοεί τις ελληνικές εξαγωγές, ενώ η έναρξη της τουριστικής περιόδου αναμένεται ότι θα δώσει νέα ώθηση στην απασχόληση και στις λιανικές πωλήσεις. Τυχόν επιβράδυνση, πάντως, της εξωτερικής ζήτησης τους επόμενους μήνες, λόγω της όξυνσης του προστατευτισμού και της αβεβαιότητας διεθνώς, αναμένεται να επηρεάσει αναλόγως και τις ελληνικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών.
Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία:
- Η δυναμική πορεία των εξαγωγών αγαθών εξαιρουμένων των καυσίμων και των πλοίων συνεχίστηκε τον Φεβρουάριο του 2018 (+13,4% σε αξία και +12,3% σε όγκο), εμφανίζοντας συνολικά κατά το διάστημα Ιαν – Φεβ 2018 αύξηση +17,6% σε αξία και +16,3% σε όγκο, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να σημειώνονται στα λάδια (+81,8%) και τα βιομηχανικά προϊόντα (+17,4%), ιδίως τα βιομηχανικά είδη ταξινομημένα κατά πρώτη ύλη (+24,7%) και τα μηχανήματα (+14,5%).
- Παράλληλα, συνεχίστηκε η αύξηση των εισπράξεων από μεταφορές και λοιπές υπηρεσίες (κυρίως κατασκευαστικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό) κατά +11,3% τον Ιανουάριο του 2018 επιπλέον αύξησης +16,9% το 2017 συνολικά και κατά +6,1% τον Ιανουάριο του 2018 επιπλέον αύξησης +13,8% το 2017 συνολικά αντίστοιχα. Επίσης, οι καθαρές εισπράξεις από ταξιδιωτικές υπηρεσίες δεν μεταβλήθηκαν σημαντικά τον Ιανουάριο του 2018, παρά τη σημαντική άνοδο κατά +16% των αφίξεων.
- Ο όγκος λιανικών πωλήσεων πλην καυσίμων αυξήθηκε κατά +1,5% τον Ιανουάριο του 2018 (έναντι υποχώρησης -0,4% τον Ιανουάριο του 2017), επιβεβαιώνοντας τις προσδοκίες στον κλάδο του λιανικού εμπορίου, οι οποίες, παρά τη μικρή κάμψη του Μαρτίου του 2018, κινούνται σε θετικό έδαφος. Σημειώνεται ότι ο όγκος των λιανικών πωλήσεων πλην καυσίμων σημείωσε απώλειες κατά το διάστημα Σεπ – Νοε 2017 (-1,7%), ενώ τον Δεκέμβριο του 2017 ανέκαμψε (+2,1%) και στο σύνολο του 2017 παρουσίασε αύξηση +1,3%, επιπλέον αύξησης +0,5% το 2016.
- Ο κύκλος εργασιών στις υπηρεσίες κινήθηκε ανοδικά το 4ο τρίμηνο του 2017, ενώ συνολικά το 2017 οι περισσότεροι κλάδοι εμφανίζουν αύξηση, ιδίως οι κλάδοι, παροχής συμβουλών διαχείρισης (+5,6%, έναντι πτώσης -19,7% το 2016) και νομικών και λογιστικών δραστηριοτήτων (+5,6%, έναντι μείωσης -2,2% το 2016). Ταυτόχρονα, ο κύκλος εργασιών στον τουρισμό συνέχισε να κινείται σε θετικό έδαφος (+7,1% το 4ο τρίμηνο του 2017 και +9,9% συνολικά το 2017), ως αποτέλεσμα της ανοδικής πορείας των αφίξεων, ενώ οι απώλειες στον κύκλο εργασιών στις θαλάσσιες μεταφορές περιορίστηκαν σημαντικά (-2,2% το 4ο τρίμηνο του 2017 και -9,4% συνολικά το 2017), την ώρα που στις χερσαίες και τις αεροπορικές μεταφορές καταγράφονται αυξήσεις (+9,5% και +8,3% αντίστοιχα το 2017).
- Στον κατασκευαστικό κλάδο, παρά την υποχώρηση του δείκτη παραγωγής το 2017 (-14,6%) έπειτα από τρία συνεχόμενα έτη θετικής μεταβολής (+15,5% το 2014, +3,1% το 2015 και +22,9% το 2016), στοιχεία που αποτυπώνουν την ολοκλήρωση ορισμένων μεγάλων έργων οδικών αξόνων, η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα όπως μετριέται με βάση τις εκδοθείσες άδειες σε m3 παρουσιάζει σημάδια ανάκαμψης (+19,4% το 2017 και +41,7% τον Ιανουάριο του 2018). Εικάζεται ότι αυτή σχετίζεται με την έντονη κινητικότητα στο χώρο του real estate, του τουρισμού και της παραθεριστικής κατοικίας. Επιπρόσθετα, η αύξηση που παρατηρείται στις βιομηχανικές πωλήσεις στους κλάδους μη μεταλλικών ορυκτών (+17,9%), κυρίως λόγω της αύξησης των πωλήσεων τσιμέντου και έτοιμου σκυροδέματος, βασικών μετάλλων (+37,2%), ιδίως προϊόντων χαλυβουργίας (σωλήνες), καθώς και μηχανημάτων (+33,6%), ιδίως ανυψωτικών και μηχανημάτων κατεργασίας μετάλλων, αποτελεί θετικό σημάδι για την εξέλιξη της παραγωγής στον τομέα των κατασκευών. Προβληματισμό προκαλεί ωστόσο στον κλάδο των κατασκευών η απουσία ενός εθνικού σχεδίου μιας «νέας γενιάς» έργων διασυνδέσεων και υποδομών. Αυτό εξηγεί και τις χαμηλές επιχειρηματικές προσδοκίες στον εν λόγω κλάδο, χωρίς να διαμορφώνεται ακόμα μία σαφής τάση βελτίωσης.
- Οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας εξακολουθούν να είναι θετικές, καθώς το εποχικά διορθωμένο ποσοστό ανεργίας υποχώρησε στο 20,6% τον Ιανουάριο του 2018, από 20,8% τον προηγούμενο μήνα και 23,2% τον Ιανουάριο του 2017, ενώ τον Φεβρουάριο του 2018 οι εγγεγραμμένοι άνεργοι μειώθηκαν κατά -11,3 χιλ. περίπου σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα και κατά -14,8 χιλ. σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο του 2017. Παράλληλα, τον Μάρτιο του 2018 οι καθαρές προσλήψεις εμφάνισαν σημαντική άνοδο (55.494, έναντι 38.517 το Μάρτιο του 2017), ως αποτέλεσμα κυρίως της αύξησης της απασχόλησης σε κλάδους και επαγγέλματα που σχετίζονται με τον τουρισμό και το λιανικό εμπόριο. Συνολικά, κατά το 1ο τρίμηνο του 2018 οι καθαρές προσλήψεις ανήλθαν σε 55,6 χιλ., έναντι 33,6 χιλ. το αντίστοιχο τρίμηνο του 2017.
Από την άλλη πλευρά:
- Ο δείκτης οικονομικού κλίματος υποχώρησε αισθητά τον Μάρτιο του 2018 (στις 99,8 μονάδες από 104,3 τον προηγούμενο μήνα), έπειτα από σημαντική άνοδο το τελευταίο τρίμηνο του 2017 και τους δύο πρώτους μήνες του 2018, με την επιδείνωση να προέρχεται κυρίως από τις επιχειρηματικές προσδοκίες στη μεταποίηση, ακολουθώντας τις εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο. Σημειώνεται, πάντως, ότι τον Φεβρουάριο του 2018 το οικονομικό κλίμα είχε διαμορφωθεί στο υψηλότερο επίπεδο από τον Αύγουστο του 2014, ενώ ανάλογη περίπου εικόνα παρουσιάζει και το οικονομικό κλίμα στην Ευρωζώνη, όπου ο αντίστοιχος δείκτης υποχώρησε στις 112,6 μονάδες, από 114,4 τον προηγούμενο μήνα.
- Ταυτόχρονα, η καταναλωτική εμπιστοσύνη παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη τον Μάρτιο του 2018 (στις -52,8 μονάδες από -53 τον προηγούμενο μήνα και -74,4 τον Μάρτιο του 2016), με τα νοικοκυριά να εμφανίζονται περισσότερο αισιόδοξα αναφορικά με την εξέλιξη της ανεργίας, την ώρα που οι εκτιμήσεις τους για την οικονομική τους κατάσταση, τη γενικότερη οικονομική κατάσταση και την πρόθεσή τους για σημαντικές αγορές τους προσεχείς 12 μήνες (επίπλων, ηλεκτρικών συσκευών κ.λπ.) επιδεινώνεται.
- Η κάμψη των προσδοκιών στη βιομηχανία επιβεβαιώθηκε με τα στοιχεία του δείκτη βιομηχανικής παραγωγής στη μεταποίηση πλην πετρελαιοειδών, ο οποίος, έπειτα από 7 συνεχόμενους μήνες θετικής μεταβολής, σημείωσε κάμψη -1% τον Φεβρουάριο του 2018, έναντι αύξησης +5,8% τον αντίστοιχο μήνα του 2017 και +3,1% συνολικά το 2017. Ωστόσο, κατά το διάστημα Ιαν – Φεβ 2018, ο μέσος δείκτης βιομηχανικής παραγωγής στη μεταποίηση, χωρίς τον κλάδο των πετρελαιοειδών, εμφανίζει άνοδο +2,5%, επιπλέον αύξησης +3,6% το αντίστοιχο διάστημα το 2017, με τους περισσότερους κλάδους να κινούνται σε θετικό έδαφος.
- Ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) στη μεταποίηση επίσης υποχώρησε (στις 55 μονάδες από 56,1 τον προηγούμενο μήνα), με το ρυθμό αύξησης της παραγωγής και των νέων παραγγελιών να μετριάζεται. Πάντως, παρά την υποχώρηση των προσδοκιών, οι σχετικοί δείκτες επιχειρηματικής εμπιστοσύνης στη βιομηχανία διαμορφώνονται σε καλύτερο επίπεδο σε σύγκριση με πέρυσι, ενώ η δημιουργία θέσεων εργασίας στον τομέα ενισχύεται σημαντικά. Σε κάθε περίπτωση, η αυξημένη εξωτερική ζήτηση επηρεάζει προς το παρόν θετικά την παραγωγή στη μεταποίηση, η οποία, ενδεχομένως, να επιβραδυνθεί το επόμενο διάστημα, καθώς θα μετριάζονται διεθνώς οι υψηλοί ρυθμοί αύξησης της μεταποιητικής παραγωγής του 4ου τριμήνου του 2017.
- Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι κενές θέσεις εργασίας (θέσεις που πρόκειται να καλυφθούν στο άμεσο μέλλον) παρουσίασαν μείωση το 4ο τρίμηνο του 2017 (2.825, έναντι 6.315 το 4ο τρίμηνο του 2016 ή -55,3%). Η εξέλιξη αυτή συμβαδίζει με την επιβράδυνση του ρυθμού μείωσης της ανεργίας το 4ο τρίμηνο του 2017, ωστόσο η τάση αυτή αναμένεται να αντιστραφεί το επόμενο διάστημα, καθώς οι προσδοκίες των επιχειρήσεων για την απασχόληση, ιδίως στη μεταποίηση είναι θετικές. Σε κάθε περίπτωση, από τα στοιχεία της έρευνας κενών θέσεων, σε συνδυασμό με τα στοιχεία της έρευνας εργατικού δυναμικού, στα οποία καταγράφονται 1 εκατ. άνεργοι κατά μέσο όρο το 2017, υπολογίζεται ότι σε κάθε κενή θέση εργασίας αντιστοιχούν 87 περίπου άνεργοι έναντι 86 το 2016 και 99 το 2015.
Με βάση τις παραπάνω εξελίξεις, αναμένεται ότι η ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας θα συνεχισθεί το 2018. Ο κίνδυνος, πάντως, εμφάνισης ενός νέου κύκλου αβεβαιότητας είναι υπαρκτός, όσο παραμένουν ασαφείς οι συνθήκες μετα-μνημονιακής επιτήρησης και, ενδεχομένως, ελάφρυνσης του χρέους. Ταυτόχρονα, το κόστος δανεισμού από τις διεθνείς αγορές παραμένει υψηλό, καθώς οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων, μετά την έκδοση του 7ετούς ομολόγου στις 8/2/2018 ύψους €3 δισ. με επιτόκιο 3,5%, δεν παρουσιάζουν ακόμα σαφή τάση αποκλιμάκωσης.
Υπό το πρίσμα αυτό και καθώς η χώρα εισέρχεται στη φάση της 4ης (και τελευταίας) αξιολόγησης του προγράμματος, είναι σημαντικό να τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα, καθώς δεν υπάρχει πλέον δυνατότητα μεταφοράς της υλοποίησης μνημονιακών μέτρων στο μέλλον. Τυχόν καθυστερήσεις θα έχουν δυσμενείς επιπτώσεις όσον αφορά στην ομαλή έξοδο στις αγορές και, κατ’ επέκταση, τη διαφύλαξη της εμπιστοσύνης στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Η ανάγκη για εξάλειψη της αβεβαιότητας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής τους επόμενους μήνες ενισχύεται ακόμη περισσότερο και από την περιρρέουσα διεθνή πολιτική και οικονομική αστάθεια.
Διαβάστε εδώ το Μηνιαίο δελτίο οικονομικής δραστηριότητας: Να τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα για να αποφευχθεί ένας νέος κύκλος αβεβαιότητας! – 16 Απριλίου 2018.
Δείτε εδώ το Μηνιαίο δελτίο στα αγγλικά.
