Η ελληνική οικονομία έχει εισέλθει σε μια σαφή φάση δυναμικής επανεκκίνησης. Προς το παρόν, όμως, οι τάσεις που διαμορφώνονται παραμένουν μικτές. Παρά την βελτίωση του μίγματος της οικονομικής πολιτικής μετά την πρόσφατη κυβερνητική αλλαγή, η διεθνής οικονομία και το παγκόσμιο εμπόριο έχουν αρχίσει να επιβραδύνονται. Επίσης, παρά την τεράστια άνοδο των επιχειρηματικών προσδοκιών και της καταναλωτικής εμπιστοσύνης, και παρά τη δραματική βελτίωση στην αγορά ελληνικών ομολόγων, αλλά και την αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας κατά μια βαθμίδα από Β+ σε ΒΒ- από την Standard & Poor’s, η αγορά βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής, καθώς οι συνθήκες ρευστότητας, αν και βελτιούμενες, δρουν ακόμη περιοριστικά. Οι αναληφθείσες νομοθετικές πρωτοβουλίες για τη μείωση του ΕΝΦΙΑ και τη διευκόλυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, οι επερχόμενες φοροελαφρύνσεις φυσικών και νομικών προσώπων, η αναμενόμενη εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών, μέσω του σχεδίου «Ηρακλής» για την τιτλοποίηση μέρους των δανείων σε καθυστέρηση με εγγύηση του δημοσίου και τη μεταφορά τους εκτός χαρτοφυλακίου τραπεζών, συνιστούν φιλοαναπτυξιακές πρωτοβουλίες με ισχυρό αποτύπωμα. Επίσης, η καλή πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών το 2019, καθώς και ο υπό κατάθεση προϋπολογισμός του 2020 που διασφαλίζει τη δημοσιονομική πειθαρχία, αν και δρα περιοριστικά στην ζήτηση, και η αναμενόμενη πρόωρη εξόφληση μέρους των υψηλού κόστους δανείων του ΔΝΤ από την ελληνική κυβέρνηση, δημιουργούν αναμφίβολα συνθήκες εδραιούμενης οικονομικής σταθερότητας, και επέκτασης της οικονομίας από την πλευρά της προσφοράς.
Όλες οι παραπάνω θετικές εξελίξεις, όμως, δεν έχουν οδηγήσει μέχρι σήμερα αφενός σε σαφή επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας και της καθαρής εισροής κεφαλαίων από το εξωτερικό, και αφετέρου, σε αύξηση σε συνεχή βάση της καθαρής ροής των καταθέσεων των νοικοκυριών προς το τραπεζικό σύστημα, και των καθαρών ροών τραπεζικών χορηγήσεων προς τις επιχειρήσεις. Ταυτόχρονα, ο όγκος των λιανικών πωλήσεων δεν φαίνεται να ανακάμπτει σε αντιστοιχία με την όποια, ακόμη χαμηλή, επέκταση της απασχόλησης και των μισθών, όπως καταγράφηκαν στο πρώτο ήμισυ του 2019, με τις τιμές των αγαθών να υποχωρούν. Συγκεκριμένα, το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών επιταχύνθηκε στο α’ εξάμηνο του έτους, με ταυτόχρονη επιβράδυνση, όμως, της ιδιωτικής κατανάλωσης. Η σχετική βελτίωση της αποταμίευσης των νοικοκυριών, που ακόμη παραμένει αρνητική, ίσως, αποτυπώνει την προσπάθεια νοικοκυριών (περιλαμβανομένων των αυτοαπασχολουμένων) να διακανονίσουν τα χρέη τους προς την εφορία και τα ασφαλιστικά ταμεία, μέσω του συστήματος των 120 δόσεων και των διευκολύνσεων που ισχύουν για τα υπερχρεωμένα στις τράπεζες νοικοκυριά με στεγαστικά δάνεια, μεταφέροντας σε άλλες χρήσεις πόρους που, σε διαφορετική περίπτωση, θα ενίσχυαν την ιδιωτική κατανάλωση. Τέλος, οι εξαγωγές αγαθών χωρίς καύσιμα και πλοία επιβραδύνονται σε σχέση με πέρυσι, καθώς επικρατούν αρνητικές τάσεις στο διεθνές εμπόριο, ενώ οι αντίστοιχες εισαγωγές αποκλιμακώνονται, μεν, αλλά όχι επαρκώς για να στηριχθεί η εγχώρια οικονομική δραστηριότητα.
Μεταξύ των φιλοαναπτυξιακών παρεμβάσεων, που αναμένεται να υποστηρίξουν την προσέλκυση επενδύσεων και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, είναι ο νέος φορολογικός νόμος. Σύμφωνα με το σχέδιο που κατατέθηκε προς ψήφιση, οι παρεμβάσεις περιλαμβάνουν:
– Εισαγωγή συντελεστή 9% για τα εισοδήματα έως €10.000 και μείωση κατά μία ποσοστιαία μονάδα στις κλίμακες φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων για τα εισοδήματα από 20.000 και άνω.
– Αύξηση του αφορολόγητου στα €9.000 για όσους έχουν 1 παιδί, στα €10.000 για φορολογούμενους με δυο παιδιά, στα €11.000 για τρία παιδιά και στα €12.000 για φορολογούμενους με τέσσερα παιδιά.
– Μείωση των φορολογικών συντελεστών στα επιχειρηματικά κέρδη στο 24% από 28% για τα εισοδήματα του φορολογικού έτους 2019 και μείωση του συντελεστή παρακράτησης στα διανεμόμενα μερίσματα στο 5% από 10% με εφαρμογή από 01/01/2020 και μετά.
– Μείωση της προκαταβολής φόρου εισοδήματος στο 95% από 100% του φόρου που προκύπτει για τα Νομικά πρόσωπα (για το 2018).
– Παροχή κινήτρων στις επιχειρήσεις προκειμένου να επιλέγουν την αγορά ή τη χρηματοδοτική μίσθωση οικολογικών αυτοκινήτων αντιρρυπαντικής τεχνολογίας, για τη χορήγησή τους στους εργαζομένους τους.
– Αναστολή ΦΠΑ στις οικοδομές για τις νέες άδειες που θα εκδοθούν από 01.01.2020.
– Κίνητρα για την πραγματοποίηση εργασιών που σχετίζονται με την ενεργειακή, λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση κτιρίων, με τη χορήγηση έκπτωσης φόρου 40% για δαπάνες των σχετικών εργασιών.
– Καθιέρωση χαμηλού φορολογικού συντελεστή 10% για τα αγροτικά συνεταιριστικά σχήματα.
– Αποσαφήνιση και απλούστευση της νομοθεσίας για τη φορολογική κατοικία, με παράλληλη θέσπιση εναλλακτικού τρόπου φορολόγησης των εισοδημάτων αλλοδαπής προέλευσης με πληρωμή ετήσιου κατ’ αποκοπή φόρου στις περιπτώσεις επενδύσεων άνω των €500.000.
– Υποχρεωτική συγκέντρωση ηλεκτρονικών αποδείξεων στο ύψος του 30% του πραγματικού εισοδήματος με προσαύξηση φόρου με συντελεστή 22% για την θετική διαφορά που προκύπτει μεταξύ του απαιτούμενου και του δηλωθέντος ποσού δαπανών.
– Μείωση του ορίου από τα €500 στα €300 για τις συναλλαγές με μετρητά. Οι αγορές άνω των €300 πρέπει να πραγματοποιούνται με ηλεκτρονικές συναλλαγές.
– Έκπτωση από τα ακαθάριστα έσοδα των επιχειρήσεων για τις δαπάνες που αφορούν σε δράσεις Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης.
– Αύξηση του ορίου της λιανικής τιμής προ φόρων, από €12.000 σε €17.000, για την εξαίρεση, από το φορολογητέο εισόδημα των εργαζομένων, των οχημάτων που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για επαγγελματικούς σκοπούς.
– Επέκταση των παροχών σε είδος και στα συγγενικά πρόσωπα των εργαζομένων.
– Δυνατότητα διαγραφής επισφαλών απαιτήσεων μικρού ύψους (μέχρι €300) χωρίς να απαιτείται η ανάληψη όλων των κατά το νόμο ενεργειών για την είσπραξη της απαίτησης.
– Απαλλαγή από το φόρο εισοδήματος και την εισφορά αλληλεγγύης των τόκων εταιρικών ομολόγων για φυσικά και νομικά πρόσωπα που δεν είναι φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδος.
– Απαλλαγή, υπό προϋποθέσεις, των κεφαλαιακών κερδών τα οποία προκύπτουν από τις μεταβιβάσεις τίτλων σε νομικό πρόσωπο το οποίο είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας (capital gains).
– Βελτιώσεις στην υφιστάμενη φορολογία κεφαλαιοποίησης αφορολόγητων αποθεματικών των εισηγμένων και μη εισηγμένων εταιρειών και ΕΠΕ.
– Περιορισμός του χρόνου παραγραφής από 20 σε 10 έτη, των υποθέσεων φοροδιαφυγής για τα φορολογικά έτη 2013 έως 2017, σε συμμόρφωση με αποφάσεις του ΣτΕ.
– Εξορθολογισμός της «αλληλέγγυας ευθύνης», υψηλόβαθμων στελεχών των νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων, με την εισαγωγή μαχητού τεκμηρίου για την έλλειψη υπαιτιότητας.
Σημειώνεται εν προκειμένω ότι, το αναπτυξιακό αποτύπωμα των φορολογικών μέτρων θα ήταν ευρύτερο εάν είχαν συμπεριληφθεί και κομβικά μέτρα, όπως η εισαγωγή υπερ-αποσβέσεων ως κίνητρο για παραγωγικές επενδύσεις και η επιμήκυνση του χρόνου συμψηφισμού ζημιών με κέρδη από πέντε σε δέκα έτη από το 2014 και μετά.
Εν τω μεταξύ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τις
Φθινοπωρινές Προβλέψεις 2019, σύμφωνα με τις οποίες ο ρυθμός ανάπτυξης στην Ελλάδα θα διαμορφωθεί σε +1,8% το 2019 και +2,3% το 2020 (αντί +2,2% και +2,2% αντίστοιχα με βάση τις προηγούμενες προβλέψεις της), αναφέροντας πως, παρά το ασθενές εξωτερικό περιβάλλον, η ελληνική οικονομία θα παραμείνει ανθεκτική. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η συνεχιζόμενη ανάκαμψη θα υποστηριχθεί από την αύξηση των εξαγωγών και από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής, που στόχο έχουν να τονώσουν τις επενδύσεις και να μειώσουν το κόστος εργασίας. Το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να καταγράψει πλεόνασμα το 2019 για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά, γεγονός που θα συμβάλει στην ταχεία μείωση του δημόσιου χρέους. Επίσης, η Ελλάδα προβλέπεται να επιτύχει τους συμφωνημένους δημοσιονομικούς της στόχους, βελτιώνοντας ταυτόχρονα την ποιότητα των δημόσιων οικονομικών της. Τέλος, όπως σημειώνεται στην έκθεση της Επιτροπής, η μεταβολή στη σύνθεση των φορολογικών εσόδων προς λιγότερο στρεβλωτικούς φόρους, που συνοδεύονται από μέτρα κοινωνικής πολιτικής, αναμένεται να στηρίξει την ανάπτυξη των επενδύσεων και της απασχόλησης.
Με βάση αυτές τις υποθέσεις οι επενδύσεις σε πάγια προβλέπεται να αυξηθούν κατά +10,1% το 2019 και κατά +12,5% το 2020. Παράλληλα, οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αναμένεται να συνεχίσουν να κινούνται ανοδικά (+4,3% το 2019 και +3,4% το 2020), αυξάνοντας περαιτέρω το μερίδιό τους στις παγκόσμιες εξαγωγές. Τέλος, η απασχόληση προβλέπεται να ενισχυθεί κατά +2,2% το 2019 και το 2020, ενώ το ποσοστό ανεργίας εκτιμάται ότι θα μειωθεί σε 15,4% το 2020 από 17,3% το 2019.
Η Επιτροπή εκτιμά ότι η ευρωπαϊκή οικονομία φαίνεται να βαδίζει προς μια παρατεταμένη περίοδο πιο υποτονικής ανάπτυξης και ήπιου πληθωρισμού. Το λιγότερο ευνοϊκό εξωτερικό περιβάλλον και η αυξανόμενη αβεβαιότητα, προβλέπεται να περιορίσουν τον ρυθμό ανάπτυξης της Ευρωζώνης σε +1,1 % το 2019 και +1,2 % το 2020 και το 2021 (αντί +1,2% και +1,5% αντίστοιχα κατά τις προηγούμενες εκτιμήσεις) και της ΕΕ-28 σε +1,4% το 2019 και το 2020 (αντί +1,4% το 2019 και +1,6% το 2020 κατά τις προηγούμενες εκτιμήσεις).
Ταυτόχρονα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) εκτιμά ότι ο ρυθμός ανάπτυξης στην Ευρώπη θα επιβραδυνθεί σε +1,4% το 2019 από +2,3% το 2018 (βλ.
Regional Economic Outlook – Europe), κυρίως λόγω της αποδυνάμωσης του παγκόσμιου εμπορίου και της μεταποίησης, ενώ οι αντοχές που έχει επιδείξει μέχρι τώρα η ευρωπαϊκή οικονομία οφείλονται κυρίως στην ικανοποιητική πορεία των υπηρεσιών και της εγχώριας ζήτησης. Επιπρόσθετα, το ΔΝΤ θεωρεί ότι η μη επίτευξη συμφωνίας για την έξοδο του Ην. Βασιλείου από την ΕΕ-28, σε συνδυασμό με τις εντάσεις στο διεθνές εμπόριο αγαθών, θα μπορούσε να μετριάσει την επενδυτική δραστηριότητα σε βραχυπρόθεσμο διάστημα. Για την αντιστροφή της επιβράδυνσης το ΔΝΤ προτείνει μια «συγχρονισμένη δημοσιονομική απάντηση», μέσω λήψης μέτρων για την τόνωση της ζήτησης, κυρίως στις χώρες που εμφανίζουν πλεονάσματα, και τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την αύξηση της παραγωγικότητας.
Κατά τ’ άλλα, στους βραχυχρόνιους δείκτες στην Ελλάδα, καταγράφεται αύξηση των εξαγωγών αγαθών και την βιομηχανικής παραγωγής τον Σεπτέμβριο του 2019 και μικρή ανάκαμψη του όγκου λιανικών πωλήσεων τον Αύγουστο του 2019. Παράλληλα, ο τουρισμός επιδεικνύει αξιοσημείωτη πορεία, συμβάλλοντας θετικά στην αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και της απασχόλησης. Την ίδια ώρα, το οικονομικό κλίμα και η καταναλωτική εμπιστοσύνη παραμένουν σε υψηλό επίπεδο.
Διαβάστε εδώ το Μηνιαίο δελτίο οικονομικής δραστηριότητας: Οικονομική σταθερότητα εν μέσω υψηλών πλεονασμάτων και χαμηλής ρευστότητας! – 14 Νοεμβρίου 2019.
Δείτε εδώ το Μηνιαίο δελτίο στα αγγλικά.
