Προτάσεις ΒΙΑΝ – Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη για ταχύτερη και δικαιότερη πράσινη μετάβαση
Βασικά Ευρήματα
- Η αναθεώρηση του πλαισίου πολιτικών της Ε.Ε. για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή δημιουργεί μια σειρά κρίσιμων προκλήσεων, από την εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας και την παραγωγικότητα των πόρων, μέχρι την οικολογική καινοτομία και τη διαχείριση αποβλήτων, που αλλάζουν ριζικά τον τρόπο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται οι κίνδυνοι απώλειας της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
- Η χώρα έχει υιοθετήσει σειρά στρατηγικών και σχεδίων δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Η ψήφιση του Νόμου 4936/2022 με στόχο την κλιματική ουδετερότητα το 2050 και ενδιάμεσες μειώσεις εκπομπών θα αποτελέσει τη βάση διαμόρφωσης μελλοντικών πολιτικών και στρατηγικών και θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις μέσω ιδιωτικών και δημόσιων κεφαλαίων.
- Η πρακτική εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας παραμένει σημαντική πρόκληση σε κρίσιμους τομείς, όπως της διαχείρισης αποβλήτων, της ανακύκλωσης και του βαθμού κυκλικότητας στη χρήση υλικών. H κυκλική χρήση υλικών ανήλθε σε 5,4% το 2020 (από 2,4% το 2016), όταν ο μέσος όρος στην Ε.Ε. είναι 12,8%. To ΒΙΑΝ προτείνει τη σύσταση Παρατηρητηρίου για την παρακολούθηση της πορείας μετάβασης και τον έγκαιρο εντοπισμό αδυναμιών και καθυστερήσεων
- H βελτίωση της παραγωγικότητας των πόρων, αν και βελτιώνεται σταθερά την τελευταία δεκαετία, εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση για την Ελλάδα που υπολείπεται (€1,77/kg έναντι €2,09/kg στην Ε.Ε.).
- Στην οικολογική καινοτομία, την ανάπτυξη δηλαδή καινοτόμων προϊόντων, υλικών, υπηρεσιών και διεργασιών που προστατεύουν το περιβάλλον και αξιοποιούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους διαθέσιμους πόρους, η Ελλάδα ήταν 17η το 2021.
- Στα αστικά απόβλητα, ενώ οι παραγόμενες ποσότητες είναι κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (524kg/κάτοικο/χρόνο), το 80% των αστικών αποβλήτων καταλήγει σε ταφή, που είναι η 25η επίδοση στην Ε.Ε., και πολύ μακριά από το 10% που είναι ο στόχος μέχρι το 2030.
- Καθυστερήσεις επίσης καταγράφονται ως προς την ολοκληρωμένη διαχείριση και προστασία των περιοχών Natura, την επιτυχημένη ολοκλήρωση των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ), καθώς και την κατάρτιση θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων.
- Παρά τις επιμέρους βελτιώσεις, ζητούμενο παραμένει η επιτάχυνση στην περιβαλλοντική αδειοδότηση, νέων ή υφιστάμενων έργων. Η αναμενόμενη αύξηση του φόρτου των αδειοδοτουσών αρχών από τις προβλέψεις του κλιματικού νόμου (Νόμος 4936/2022), καθιστά άμεση προτεραιότητα τη αξιοποίηση ιδιωτών ελεγκτών, μέσω του μητρώου αξιολογητών ΜΠΕ.
Σύνοψη
Η κλιματική φιλοδοξία της Ευρώπης συνοδεύεται από ένα ολοκληρωμένο πράσινο θεσμικό πλαίσιο με στόχους για την κλιματική ουδετερότητα, την προώθηση της κυκλικής οικονομίας, και την προστασία του περιβάλλοντος. Αυτό το πλαίσιο παρακολουθείται μέσω των εκθέσεων εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας (Environmental Implementation Review EIR).
Στην τελευταία έκθεση (Σεπτέμβριος 2022), αναδεικνύεται η ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις σε κρίσιμα ζητήματα διαχείρισης αποβλήτων, κυκλικής οικονομίας και περιβαλλοντικών ελέγχων. Για την Κυκλική Οικονομία, η ανάγκη επιτάχυνσης αφορά τόσο την εφαρμογή κανόνων και τις απαραίτητες υποδομές για να πετύχει η χώρα τους στόχους και να σταματήσει να καταβάλει πρόστιμα εκατομμυρίων (€66.5 εκ για άτυπη
λειτουργία χώρων ταφής και €50εκ για αναποτελεσματική διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων), όσο και πλήρη αξιοποίηση των περίπου €12 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης που προορίζεται για σε κλιματικούς στόχους, μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις για μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Ο σχεδιασμός με τρόπο που να διασφαλίζει την όσο το δυνατόν ευρύτερη συμμετοχή των επιχειρήσεων στις διάφορες παροχές του προγράμματος αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση επιτυχίας. Παράλληλα, η επένδυση στην ευαισθητοποίηση των πολιτών και στη δημιουργία ζήτησης για πράσινα προϊόντα και υπηρεσίες.
Η επιχειρηματικότητα στηρίζει την μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα. Όμως οι επιλογές που θα ακολουθήσει η Ε.Ε. θα πρέπει να διασφαλίζουν ίσους όρους ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων εντός και εκτός Ευρώπης, ενώ ειδική μέριμνα θα πρέπει να ληφθεί για τις εξαγωγές. Η διαρροή επενδύσεων από την Ε.Ε. είναι μια πραγματικότητα με οικονομικές αλλά και περιβαλλοντικές συνέπειες, αφού η παραγωγή μεταφέρεται σε χώρες με μεγαλύτερο ανθρακικό αποτύπωμα. Όμως η αποανθρακοποίηση της οικονομίας είναι μια μακρά, τεχνικά σύνθετη και ακριβή διαδικασία, η οποία πρέπει να διενεργηθεί με τρόπο που να διασφαλίζει την οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητά της. Σε αυτή την κατεύθυνση, οι στόχοι και οι πολιτικές για το κλίμα είναι αναγκαίο να συνοδεύονται από αναλυτικές αξιολογήσεις κόστους, οφέλους και επιπτώσεων στην οικονομία, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία.
