«Μετάβαση στο νέο θεσμικό περιβάλλον της Επαγγελματικής Ασφάλισης: Προκλήσεις και Προοπτικές»
Ομιλία κας Κατερίνας Δασκαλάκη, Διευθύντριας Τομέα Εργασιακών Σχέσεων ΣΕΒ, στο 5ο Συνέδριο Επαγγελματικής Ασφάλισης της Ε.Λ.Ε.Τ.Ε.Α.
Με ιδιαίτερη χαρά βρίσκομαι μαζί σας, εκπροσωπώντας τον Πρόεδρο του ΣΕΒ, στις εργασίες του 5ου Συνεδρίου Επαγγελματικής Ασφάλισης που διοργανώνει η Ελληνική Ένωση Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΕΛ.Ε.Τ.Ε.Α.), και τελεί υπό την αιγίδα του ΣΕΒ, για να συζητήσουμε σχετικά με τις εξελίξεις στο χώρο της επαγγελματικής ασφάλισης αλλά και του συνταξιοδοτικού – ασφαλιστικού συστήματος γενικότερα.
Ο ΣΕΒ διαχρονικά υποστηρίζει ότι μια αποτελεσματική στρατηγική για την μακροχρόνια βιωσιμότητα του ελληνικού κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος θα πρέπει να αξιοποιεί και τους τρεις πυλώνες και να ευθυγραμμίζεται με τις σύγχρονες τάσεις που κυριαρχούν σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Παράλληλα, όμως, θα πρέπει να αντιμετωπίζει μία σειρά από κοινωνικά δεδομένα και κρίσιμα ζητήματα πολιτικής.
Αυτά αφορούν τη σχέση συντάξεων με τη διαγενεακή δικαιοσύνη και το δημογραφικό πρόβλημα και το πώς ένα βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα και μια ορθά σχεδιασμένη και κοστολογημένη πολιτική συντάξεων μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη της χώρας και στη διαγενεακή αλληλεγγύη.
Σε αυτό το πλαίσιο, κομβικής σημασίας είναι η ενίσχυση και η θωράκιση του θεσμού της συνταξιοδοτικής αποταμίευσης και η ενίσχυση του εισοδήματος των μελλοντικών συνταξιούχων, μέσω της ουσιαστικής και αποδοτικής αναμόρφωσης του θεσμικού πλαισίου που διέπει την επαγγελματική ασφάλιση και την εποπτεία των ταμείων που παρέχουν συμπληρωματικές συνταξιοδοτικές παροχές.
Σημαντικά βήματα στο χώρο των ΤΕΑ. έγιναν με τον πρόσφατο νόμο Ν.5078/2023 για την Αναμόρφωση της Επαγγελματικής Ασφάλισης αλλά και με την ενσωμάτωση της Οδηγίας (Ε.Ε.) 2016/2341.
Ειδικότερα:
- Διευκολύνεται η ίδρυση πολυεργοδοτικών εργαλείων
- Απλοποιείται η διαδικασία σύστασης των ΤΕΑ
- Θεσπίζονται κανόνες χρηστής διακυβέρνησης
- Ενισχύεται η διαφάνεια της δράσης των ΤΕΑ
- Αναβαθμίζεται η εποπτεία των ΤΕΑ.
Σύμφωνα με το μοντέλο του ΟΟΣΑ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, η εύρυθμη λειτουργία του θεσμού της επαγγελματικής ασφάλισης μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της συνταξιοδοτικής προστασίας και του εισοδήματος των εργαζομένων από τα δημόσια συνταξιοδοτικά συστήματα του 1ου πυλώνα, με τη δυνατότητα εξασφάλισης ενός συνολικά υψηλότερου επιπέδου συνταξιοδοτικών παροχών.
Ταυτόχρονα, είναι αναγκαίο οι επενδύσεις να κατευθύνονται μέσω της επαγγελματικής διαχείρισης που διασφαλίζουν τα Επαγγελματικά Ταμεία, σε παραγωγικούς τομείς της οικονομίας και να ενισχύουν έτσι σύγχρονους τομείς, στους οποίους μάλιστα παρουσιάζεται αυξημένη διείσδυση.
Αναμφίβολα τα προηγούμενα έτη, η περιορισμένη διείσδυση του θεσμού των Επαγγελματικών Ταμείων επηρεάστηκε σημαντικά από την οικονομική αλλά και την πρόσφατη υγειονομική κρίση, οι οποίες μείωσαν το διαθέσιμο εισόδημα των εργαζομένων, με συνέπεια να μην υπάρχει δημοσιονομικό περιθώριο για περαιτέρω αποταμιευτικές κινήσεις.
Σύμφωνα, άλλωστε, με την τελευταία μελέτη του ΙΟΒΕ (Φεβρ. 2022) μεταξύ των εμποδίων που, σε βάθος χρόνου, περιόρισαν την ανάπτυξη του θεσμού στην Ελλάδα, ήταν ο ιστορικά γενναιόδωρος 1ος δημόσιος πυλώνας ασφάλισης με υψηλά προ κρίσης ποσοστά αναπλήρωσης, η κάλυψη ελλειμμάτων από τον κρατικό προϋπολογισμό και η χαμηλή εμπιστοσύνη σε συμπληρωματικούς θεσμούς ασφάλισης.
Ταυτόχρονα, τονίζεται ως τροχοπέδη, και αποτελεί ένα διαχρονικό εμπόδιο που παραμένει, η ίδια η δομή της ελληνικής οικονομίας, και ειδικότερα το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων, τα υψηλά ποσοστά μη εξαρτημένης εργασίας – να προσθέσω και της αδήλωτης – ημι- δηλωμένης εργασίας, τα χαμηλά ποσοστά αποταμίευσης και η χαμηλή εμπιστοσύνη των νοικοκυριών προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Από την άλλη, η υψηλή φορολογία της εργασίας και το επίπεδο των ασφαλιστικών εισφορών συνεχίζουν να συρρικνώνουν το πραγματικά διαθέσιμο εισόδημα των εργαζομένων, να επιβαρύνουν το μη μισθολογικό κόστος και να δρουν ως αντικίνητρο για τη συνταξιοδοτική αποταμίευση των εργαζομένων.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ η φορολογική σφήνα (tax wedge) για το 2022 για τον μέσο εργαζόμενο στην Ελλάδα εκτιμάται στο 37,1%. Αντίστοιχα, η φορολογική επιβάρυνση το 2022 κυμαινόταν κατά μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ στο 34,6%. Έτσι, κατατάσσεται πλέον η Ελλάδα στην 19η υψηλότερη θέση μεταξύ των 38 χωρών μελών του ΟΟΣΑ, με 2,5 π.μ. παραπάνω από το μ.ο. των χωρών του ΟΟΣΑ.
Τα ποσοστά αποδεικνύουν περίτρανα ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης του εισοδήματος των εργαζομένων της χώρας μας.
Ως προς ασφαλιστικές εισφορές, παρά τις πρόσφατες μειώσεις της τριετίας 2019-2022 (απολύτως απαραίτητες αλλά δεν αρκούν), το άθροισμα εισφορών εργαζόμενου και εργοδότη στην Ελλάδα είναι το δέκατο υψηλότερο στις χώρες της Ε.Ε. (36.7%) και κατά 10,6 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από το μέσο όρο των ανεπτυγμένων οικονομιών του ΟΟΣΑ.
Στο παραπάνω πλαίσιο, πρόταση του ΣΕΒ είναι η διασφάλιση της οικονομικής ανταποδοτικότητας και βιωσιμότητας του φορολογικού και ασφαλιστικού συστήματος, καθώς και της συνταξιοδοτικής δικαιοσύνης και της άμεσης μείωσης ασφαλιστικών εισφορών, κυρίως μέσω κατάργησης επιβαρύνσεων πέραν των εισφορών για υγεία και σύνταξη καθώς και εκλογίκευσης της έντονης προοδευτικότητας των φορολογικών συντελεστών.
Άλλωστε, πρώτη προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής οφείλει να είναι η τόνωση της παραγωγής μέσω της στοχευμένης μείωσης της υπερφορολόγησης της εργασίας, που με τη σειρά της θα φέρει πραγματική αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των εργαζομένων, των επενδύσεων και των θέσεων απασχόλησης, καθώς και ενίσχυση της αποταμιευτικής συμπεριφοράς.
Αποδέκτες αυτής της μείωσης φόρων και εισφορών πρέπει να είναι πρωτίστως οι εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα, που βλέπουν μεγάλο τμήμα του εισοδήματός τους να κατευθύνεται σε μη ανταποδοτικούς φόρους και εισφορές.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πρόσφατη έρευνα Business Pulse του ΣΕΒ, το 84% των επιχειρήσεων αναγνωρίζουν τη φορολόγηση της εργασίας ως το μεγαλύτερο εμπόδιο στη βελτίωση των μισθών των εργαζομένων.
Ειδικότερα, το 67% των επιχειρήσεων ζητάει μεγαλύτερη φορολογική ανταγωνιστικότητα και το 52% των επιχειρήσεων θεωρεί αναγκαία τη φορολογική ανταγωνιστικότητα για την εργασία, ενώ στις απαραίτητες βελτιώσεις για τις επιχειρήσεις το 64% θέτει το σταθερό φορολογικό πλαίσιο.
Συνεπώς, είναι απαραίτητο να δοθούν οικονομικά κίνητρα σε ασφαλισμένους και εργοδότες που θα επιτρέπουν την υγιή και βιώσιμη ανάπτυξη της επαγγελματικής ασφάλισης σε ένα σταθερό και διαφανές φορολογικό πλαίσιο.
Αλλά και ευρύτερες παρεμβάσεις πέρα από την επαγγελματική ασφάλιση, που αφορούν την τόνωση της συμπληρωματικότητας αυτής με τον πρώτο και τον τρίτο πυλώνα ασφάλισης, καθώς και με την τόνωση της εγχώριας κεφαλαιαγοράς.
Ένα σημαντικό σημείο το οποίο πρέπει να τονισθεί είναι η ανάγκη για άμεση έκδοση όλων των απαραίτητων Υπουργικών Αποφάσεων για τη περαιτέρω ρύθμιση θεμάτων και την εφαρμογή των νέων διατάξεων των ασφαλιστικών νόμων, προκειμένου να τεθεί σε πλήρη εφαρμογή η σχεδιαζόμενη συνταξιοδοτική- ασφαλιστική μεταρρύθμιση.
Τέλος, θεωρούμε απαραίτητες τις δράσεις ενημέρωσης εργοδοτών και εργαζομένων οι οποίες:
- 1ον θα θέτουν στο επίκεντρο του ζητήματος τη σκοπιά του πολίτη και
- 2ον θα αναδεικνύουν τη σημασία και αξία της συνταξιοδοτικής αποταμίευσης και την επίδραση της στο διαθέσιμο μελλοντικό συνταξιοδοτικό εισόδημα.
Στον ΣΕΒ θεωρούμε απαραίτητη την ουσιαστική και αποτελεσματική λειτουργία του δεύτερου πυλώνα, του θεσμού της Επαγγελματικής Ασφάλισης και τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου πλαισίου για την παροχή επαγγελματικών συντάξεων, και του τρίτου πυλώνα, της ιδιωτικής ασφάλισης.
Οι δύο αυτοί πυλώνες διατηρούν άμεση σχέση με την κοινωνική ασφάλιση του πρώτου πυλώνα, στηρίζουν και ενδυναμώνουν το εισόδημα που παρέχεται από αυτήν, παρέχοντας τη δυνατότητα εξασφάλισης ενός συνολικά υψηλότερου επιπέδου συνταξιοδοτικών παροχών. Προκύπτει, λοιπόν, μια αλληλοσυμπλήρωση του διανεμητικού και κεφαλαιοποιητικού συστήματος.
