Ομιλία του Προέδρου του ΣΕΒ, κ. Θεόδωρου Φέσσα στη Γενική Συνέλευση της Τράπεζας της Ελλάδος Πέμπτη, 25 Φεβρουαρίου 2016

Για έβδομη συνεχή χρονιά βιώνουμε τις επιπτώσεις από την εφαρμογή ενός προγράμματος προσαρμογής που φαίνεται να μην έχει τέλος.

Συγκεκριμένα:
Από το 2008, το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 26%, η απασχόληση κατά 1 εκατ. άτομα περίπου, ο αριθμός των επιχειρήσεων κατά 128 χιλ. σε καθαρή βάση, ο πληθυσμός κατά 360 χιλ. λόγω μετανάστευσης, οι τιμές των κατοικιών κατά 40%, οι καταθέσεις στις τράπεζες κατά €75 δισ., η κεφαλαιοποίηση του Χρηματιστηρίου Αθηνών κατά €150 δισ., και, τα έσοδα και τα κέρδη των εισηγμένων εταιρειών κατά €50 δισ. και €16 δισ. αντιστοίχως.

Η κοινωνία βρίσκεται  σε νευρική κρίση, η οικονομία επιεικώς υπολειτουργεί και η πολιτεία δυσκολεύεται να δώσει λύσεις στα προβλήματα, στο χρόνο και στο βάθος που απαιτείται. Και όλα αυτά συμβαίνουν ενώ εντείνονται οι γεωπολιτικές προκλήσεις στην ευρύτερη περιοχή, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο τη θέση της Ελλάδας.

Η διαπραγμάτευση για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης αργεί και τα πραγματικά ερωτήματα δεν συζητιούνται.

Το πώς δηλαδή θα δημιουργηθούν εισοδήματα και θέσεις απασχόλησης και το ποιά είναι τα όρια της αναδιανομής του εισοδήματος, σε μία σύγχρονη οικονομία της αγοράς, δεν φαίνεται να απασχολούν κανένα.

Οι  προτάσεις για το φορολογικό και το ασφαλιστικό σύστημα, την αναδιάρθρωση της δημόσιας διοίκησης, την ενίσχυση της λειτουργίας των ανεξάρτητων αρχών θάβονται κάτω από συνθήματα και γραφικότητες.

Ο ευρωσκεπτικισμός και η αντισυστημική κουλτούρα εντείνονται, καθώς η εμπιστοσύνη στους θεσμούς καταρρέει. Και πώς να μην καταρρέει, όταν για 6η συνεχόμενη χρονιά οι Έλληνες βάζουν το χέρι στην τσέπη, χωρίς να έχουν πειστεί ότι οι θυσίες τους πιάνουν τόπο.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι πολίτες δεν ανοίγουν νέες επιχειρήσεις. Οι νέοι δεν επενδύουν στο μέλλον. Η κοινωνία γίνεται πιο εσωστρεφής και η οικονομία συρρικνώνεται.

Ας δούμε τι γίνεται στην οικονομία:
Η 1η αξιολόγηση του προγράμματος καθυστερεί επικίνδυνα. Σε λίγες μέρες μπαίνουμε στη ζώνη κινδύνου για την ελληνική οικονομία. Υπάρχει εν γένει δυστοκία στη λήψη αποφάσεων για την υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για τις οποίες η χώρα έχει δεσμευθεί.

Υπολογίσαμε στον ΣΕΒ ότι το 64% των δεσμεύσεων που έχουμε αναλάβει τον περασμένο Αύγουστο, με 222 ψήφους στη Βουλή, παραμένει ανεφάρμοστο.

Αλλά δεν είναι μόνο οι καθυστερήσεις. Αυτή η ίδια η προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας γίνεται μέσα από ένα στρεβλό σύστημα κινήτρων για την εργασία και τις επενδύσεις. Η δημοσιονομική προσαρμογή επιχειρείται με μία άνευ προηγουμένου αύξηση των φορολογικών συντελεστών και όχι μέσω επέκτασης της φορολογικής βάσης ή περικοπής δαπανών.

Το αποτέλεσμα είναι η υπερ-φορολόγηση των συνεπών φορολογουμένων και η ενθάρρυνση της παραβατικότητας. Τα κίνητρα φοροδιαφυγής μεγαλώνουν, καθώς οι αυξημένοι συντελεστές δημιουργούν κίνητρο για μεγαλύτερη φοροκλοπή.

Και δεν είναι μόνο η αύξηση των συντελεστών. Είναι και η προσπάθεια αναδιανομής του εισοδήματος μέσω μετακύλισης του φορολογικού βάρους στα υψηλότερα κλιμάκια των συνεπών, κατά κανόνα, φορολογουμένων, για να ελαφρυνθούν τα (κατά δήλωση) χαμηλότερα εισοδήματα, όπου εντρυφεί η εκτεταμένη φοροδιαφυγή.

Αντί να συζητάμε ριζοσπαστικές λύσεις, όπως τη φορολόγηση όλων από το πρώτο ευρώ με προοδευτικό και κοινωνικά δίκαιο τρόπο, εξαντλούμαστε σε σενάρια περαιτέρω αύξησης των φορολογικών συντελεστών στα υψηλότερα εισοδήματα που έχουν ήδη συρρικνωθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια.
Και ορίζουμε σαν υψηλά εισοδήματα τις μέσες αμοιβές ενός καλοπληρωμένου εργαζόμενου, σε μία σοβαρή επιχείρηση.

Προσεγγίζουμε λοιπόν οριακές καταστάσεις όπου τα κίνητρα την (δηλωμένη) για εργασία αμβλύνονται επικίνδυνα. Έτσι, η παραγωγική βάση της ελληνικής οικονομίας συρρικνώνεται όλο και περισσότερο. Η απασχόληση εγκλωβίζεται σε δραστηριότητες χαμηλής προστιθέμενης αξίας, που κατά κανόνα είναι και δραστηριότητες μεγάλης φοροδιαφυγής.

Είναι προφανές ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο υπερφορολόγησης, είναι αδύνατη πλέον η προσέλκυση κεφαλαίων και ατόμων υψηλής εξειδίκευσης, που εγκαθίστανται σε χώρες του εξωτερικού.

Η αποεπένδυση τείνει να γίνει ενδημική και απειλεί πλέον το επίπεδο διαβίωσης του πληθυσμού μακροπρόθεσμα. Επείγει, λοιπόν, η ανάληψη αναπτυξιακών πρωτοβουλιών. Οι επιχειρήσεις προκρίνουν μέτρα που μακροπρόθεσμα είναι δημοσιονομικώς ουδέτερα. Τέτοια μέτρα είναι η άρση των αντικινήτρων στην επιχειρηματική δραστηριότητα κάθε κλάδου. Δεν είναι μια εύκολη άσκηση καθώς συνεπάγεται μεθοδική και σε βάθος δουλειά. Όμως απαιτείται άμεσα η ριζική απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου για την διαμόρφωση ενός πραγματικά φιλικού προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλοντος. Και αυτό πρέπει να περιλαμβάνει σταθερή και μη δημευτική φορολόγηση, επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης και εγκατάστασης επιχειρήσεων με θέσπιση ισχυρών φορολογικών κινήτρων.

Επιβάλλεται επίσης, η λήψη άμεσων μέτρων εκσυγχρονισμού. Μία τέτοια δέσμη μέτρων, που ωφελούν όλους,  εκτός από τους φοροφυγάδες, είναι η επέκταση της χρήσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών, με συνακόλουθη μείωση της χρήσης μετρητών. Μέτρα όπως η αύξηση της χρήσης του πλαστικού χρήματος, η διεύρυνση της ηλεκτρονικής τραπεζικής, και -κυρίως- η υποχρεωτική καθιέρωση της ηλεκτρονικής τιμολόγησης μεταξύ των επιχειρήσεων, αλλά και για τις συναλλαγές τους με το Δημόσιο, μόνον οφέλη μπορούν να έχουν: αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα και την εξωστρέφεια των επιχειρήσεων, ενθαρρύνουν καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, και φυσικά αποτελούν έναν πολύτιμο σύμμαχο του κράτους στην μάχη του κατά της φοροδιαφυγής. Σύμφωνα με μελέτες του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, μόνο από την καθιέρωση της ηλεκτρονικής τιμολόγησης, το ετήσιο όφελος για τις επιχειρήσεις μπορεί να φθάσει το 1,5 δις €, τα πλαστά και εικονικά τιμολόγια να μειωθούν έως  80%, και το κράτος να εισπράττει επιπλέον ΦΠΑ έως 1 δις € κάθε χρόνο. Αντίστοιχα, πολύ σημαντικά οφέλη παράγονται από την αύξηση της χρήσης του πλαστικού χρήματος και της ηλεκτρονικής τραπεζικής.

Δύο λόγια για τις τράπεζες:
Ποιος αμφιβάλει ότι εάν δεν υπήρχαν οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, οι καταθέσεις θα συνέχιζαν να φεύγουν από το τραπεζικό σύστημα; Αυτό, όμως, δεν είναι πλέον αποδεκτό από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που καλύπτει αναγκαστικά το χρηματοδοτικό άνοιγμα των τραπεζών μεταξύ χορηγήσεων και καταθέσεων, για όσο καιρό η χώρα μας είναι στο ευρώ.

Η κάλυψη αυτού του ανοίγματος, για ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και για τόσο μεγάλα ποσά, δεν ήταν ποτέ στις προθέσεις της Κεντρικής Τράπεζας. Πάντοτε είχε ως προϋπόθεση, την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Μιας ανάκαμψης που εν τέλει δεν έρχεται, εν μέρει και γιατί δεν υποστηρίζεται καν από το τραπεζικό σύστημα. Οι τράπεζες, αν και επαρκώς κεφαλαιοποιημένες, δεν χρηματοδοτούν την οικονομία, καθώς επιβαρύνονται με «κόκκινα» δάνεια πολλών δισεκατομμυρίων.

Λυπάμαι που το λέω, αλλά το όλο πλαίσιο λειτουργίας του πολιτικού και τραπεζικού συστήματος δημιουργεί έναν εφησυχασμό, την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει χρόνος για την επίλυση των προβλημάτων.

• Ότι δηλαδή η κυβέρνηση μπορεί να καθυστερεί την υλοποίηση του προγράμματος χωρίς επιπτώσεις (αφού δεν φεύγουν πλέον κεφάλαια προς το εξωτερικό).
• Ότι η οικονομία μπορεί να λειτουργεί αενάως με περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων και μάλιστα, χωρίς ουσιαστική προοπτική άρσης των περιορισμών αυτών, όσο συνεχίζεται η μη κανονικότητα στην άσκηση οικονομικής πολιτικής.
• Ότι μπορεί να λειτουργούν επιχειρήσεις χωρίς τραπεζική χρηματοδότηση για μεγάλο χρονικό διάστημα.
• Ότι μπορεί πράγματι να αναπτυχθεί η οικονομία και να είναι ανταγωνιστική όταν τα επιτόκια των ελληνικών τραπεζών είναι υπερδιπλάσια από εκείνα των υπολοίπων χωρών της Ευρωζώνης, και όταν οι αποδόσεις των εταιρικών ομολόγων ελληνικών επιχειρήσεων είναι, λόγω κινδύνου χώρας, μέχρι και τέσσερις φορές υψηλότερα από αντίστοιχα ομόλογα στην Ευρωζώνη.
• Και ότι υπάρχουν  επαρκή  χρονικά περιθώρια για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Καρκινοβατεί επικίνδυνα η διαμόρφωση του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου για τη δημιουργία δευτερογενούς αγοράς μη εξυπηρετούμενων δανείων, και ο εκσυγχρονισμός του πτωχευτικού δικαίου. Ο ηθικός κίνδυνος απειλεί να κλονίσει την ελάχιστη πίστη που απέμεινε στο τραπεζικό σύστημα και πρέπει να μπει άμεσα τέλος σε ένα καθεστώς που ευνοεί τους ασυνεπείς.

Η σωστή διαχείριση των κόκκινων δανείων είναι εκ των ων ουκ άνευ, ώστε να απεμπλακούν οι τράπεζες και να αναδιαρθρωθεί ο παραγωγικός ιστός της χώρας, για να μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν οι υγιείς επιχειρήσεις και να ανακάμψει η οικονομία. Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσονται και οι πλειστηριασμοί παγίων, που είναι ο μόνος τρόπος ταχείας ομαλοποίησης  της αγοράς. Δεν υπάρχει πλέον η πολυτέλεια να εναποθέτουμε τις ελπίδες μας σε μία ανάκαμψη που από μόνη της δεν έρχεται. Πρέπει να κινηθούμε προς όλες τις κατευθύνσεις γρήγορα και αποτελεσματικά.

Κυρίες και Κύριοι,
Η χώρα μας βρίσκεται σε μία οριακή ισορροπία. Ξανά.

Γνωρίζουμε ότι η οικονομία μπορεί να ορθοποδήσει γρήγορα με την κατάλληλη οικονομική πολιτική και η κοινωνία να δρέψει τους καρπούς της μεγάλης αναπροσαρμογής που επιχειρείται.

Δεν έχουμε την πολυτέλεια για άλλες καθυστερήσεις μετά από επτά χρόνια ισχνών αγελάδων, φτωχοποίησης και ανυποληψίας. Οι καλύτερες μέρες δεν θα έρθουν από μόνες τους. Πρέπει να δουλέψουμε όλοι γι’ αυτές.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.